Εξόριστε Ποιητή, στον αιώνα σου, λέγε τι βλέπεις;

του Παναγιώτη Τσολάκη

Οδ. Ελύτη: Άξιον Εστί. Ανάγνωσμα έκτο προφητικό...

Βλέπω την αλαζονεία, την σκληρότητα και την αναλγησία της εξουσίας. Βλέπω πολιτικούς και πολίτες να ξεπουλάνε όσο - όσο την «πατρίδα» τους, την πατρίδα μου, για εφήμερες δόξες και εφήμερες υλικές απολαύσεις!

Βλέπω, γράφει ο ποιητής «Χρόνους πολλούς μετά την Αμαρτία που την είπανε Αρετή μέσα στις εκκλησίες και την ευλόγησαν», κι εγώ βλέπω την κερδοσκοπία που την λένε δημοκρατία μέσα στην βουλή και την ψηφίζουν!

Βλέπω τους γέροντες, που την οργή τους τα χρόνια την κάνανε θλίψη, να γέρνουν στα παγκάκια, κρατώντας σφιχτά το άδειο από φάρμακα κουτί με το ένα χέρι και με το άλλο να ψαχουλεύουν τις άδειες τσέπες κι η αρρώστια να καρφώνεται σαν μαχαίρι στο κόκαλο!

Βλέπω νέους να μεταναστεύουν, αφήνοντας πίσω αγαπημένα τους πρόσωπα, ακόμα και αγάπες!

Βλέπω νέους της ηλικίας μου, άνεργους να πίνουν το καφέ, χαρτζιλίκι του μπαμπά ή κάποιας γιαγιάς, με χαμένο κι άχρωμο βλέμμα, κάτω από τις καμινάδες της ΔΕΗ, που ξερνάνε μόλυνση, γκρίζο χρώμα κι η τέφρα, με μίγμα πολιτικής, να «τσιμεντώνει» τα όνειρά τους!

Οι υπογραφές που θα τους έδιναν έστω και περιοδικά μια εργασία μηνών, τράκαραν στην Εθνικής οδό της πολιτικής, με δική τους υπαιτιότητα, όπως αναφέρει το πόρισμα της τροχαίας!

Το κορνιζωμένα πτυχία τους δεν είναι αποδεικτικά στοιχεία, κατά το σύστημα, για να δικαστούν οι πολιτικοί για παραβίαση του συντάγματος περί εργασίας!

Οι τοπικοί άρχοντες βιδωμένοι σαν αγάλματα στις καρέκλες της εξουσίας. Το οπτικό τους πεδίο περιορισμένο από τις αόρατες παρωπίδες πους τους φόρεσε η κεντρική πολιτική εξουσία!

Στην πόλη, όπου τα μάτια πάντα έπεφταν στις φανταχτερές βιτρίνες, τώρα όπου κι αν κοιτάξουν βλέπουν τα μεγάλα γράμματα που γράφουν: ΕΝΟΙΚΙΑΖΕΤΑΙ.

Στα χωριά οι άνθρωποι, ακόμα και οι νέοι, κρατούν πιστά τις παραδόσεις των εκδηλώσεων, την ώρα που το πολιτικό σύστημα ζήτησε την παράδοση των ονείρων τους!

Αλλιώτικα αυτές οι σκόρπιες εκδηλώσεις, θα γίνονταν μια γιγάντια εκδήλωση και απέναντί της θα απολογούνταν οι χειρουργοί των εκτρώσεων των ελπίδων και των ονείρων!

Εξόριστε ποιητή, στον αιώνα σου, λέγε τι βλέπεις; «Βλέπω …..και θα λάβουνε τα όνειρα εκδίκηση και θα σπείρουν γενεές στους αιώνες των αιώνων»

Ο αιώνας είναι στην αρχή του ακόμα. Πολύς και μακρύς ο χρόνος για να συντελεστεί η εκδίκηση που θα αποκαταστήσει την δημοκρατία της φύσης, του ανθρώπου και της εξουσίας. Εκτός και αν η φυσική ορμή των νέων επιταχύνει τον χρόνο……

Ή πληγωμένοι και μεγάλοι ή μικροί κι ασήμαντοι στον αιώνας μας.

Ἀνήσυχες ἀπορίες Δεκαπενταυγούστου, «τῆς Παναγιᾶς»

Στὶς 15 Αὐγούστου εἶναι ἀργία, εἶναι γιορτή, γιορτάζουμε. Τί ὅμως γιορτάζουμε; Εἶναι ἁπλῶς happy holidays, ὅπως λένε οἱ Ἀμερικάνοι σὲ κάθε γιορτὴ ὥστε νὰ μὴν ξεμυτίσει ἡ «θρησκεία» ἀπὸ τὴν ἐξορία τοῦ ἰδιωτικοῦ χώρου; Ἂς ρωτἠσουμε ἕναν μέσο Ἕλληνα. -«Εἶναι ἡ Κοίμηση τῆς Θεοτόκου». -Καὶ γιατί γιορτάζουμε μιὰ κηδεία; -{Ἄκρα τοῦ τάφου σιωπή}.

Μπορεῖ σήμερα οἱ Ἕλληνες βαπτισμένοι νὰ ἔχουν ξεχάσει πῶς Γιορτάζουμε, μὰ δὲν μπορεῖ, περίπου δύο χιλιάδες χρόνια ἐπίμονης τήρησης καὶ διατήρησης μαρτυροῦν πὼς τοὐλάχιστον μέχρι πρότινος γνώριζαν. Γνώριζαν πῶς νὰ γιορτάζουν τὸ ἐνδεχόμενο ἐπιτυχίας στὸ ἄθλημα διεκδίκησης τῆς ἀπόλυτης ἐλευθερίας, τῆς ἐλευθερίας ποὺ ἀξιώνει νὰ γεφυρώσει τὸ Κτιστὸ μὲ τὸ Ἄκτιστο.

Μά: γεφυρώνεται τὸ Κτιστὸ μὲ τὸ Ἄκτιστο;

Ὁ Ἀριστοτέλης, ὁ μεγάλος αὐτὸς μονοθεϊστὴς θεολόγος, εἶναι ἀπολύτως σαφὴς στὸ Λ τῶν «μετὰ τὰ φυσικά»: γιὰ νὰ ὑπάρχει πρώτη αἰτία, πρῶτο κινοῦν, ὁ ἕνας κατ’ ἐξοχὴν «Θεός», εἶναι ἀνάγκη νὰ μὴν κινεῖται, μόνο νὰ κινεῖ, νὰ γεννᾶ τὴν «κίνηση». Εἶναι ἀνάγκη νὰ εἶναι ἀΐδιος καὶ ἐκτὸς χρόνου· εἶναι ἀναγκαῖο νὰ εἶναι ἀπεριόριστος, πέρα ἀπὸ τοὺς περιορισμοὺς τοῦ χώρου. Πρόκειται γιὰ βασικὲς λογικὲς συντεταγμένες ὁποιασδήποτε διαλεκτικῆς περὶ Θεοῦ καὶ Πρώτης Αἰτίας: ἂν ὑπόκειται στὸν χρόνο, ὑπάγεται στὸν χρόνο, δὲν ὑπέρκειται αὐτοῦ, ἄρα δὲν εἶναι ἡ Πρώτη Αἱτία, δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι ὁ Θεός. Ἂν εἶναι κτιστό, τότε προηγεῖται κάτι ἄλλο ἄκτιστο. Ἂν ὑπάγεται στὴν φθορά, ἂν ὑπόκειται σὲ θάνατο, εἶναι καὶ αὐτὸς ἕνα ἀπὸ τὰ συμβεβηκότα, ἄρα δὲν ἀποτελεῖ τὴν Πρώτη Αἰτία τῶν πάντων. Καὶ λοιπὰ καὶ λοιπά. Γιὰ νὰ μιλήσουμε γιὰ Θεό, γιὰ Πρώτη καὶ Ἄκτιστη Αἰτία, εἶναι ἀνάγκη νὰ εἶναι αὐτὸς πραγματικὰ ὅλα αὐτὰ ποὺ κάνουν τὸν Θεὸ νὰ εἶναι Θεός.

Αὐτὰ εἶναι τὰ ὅρια τῆς ἐλευθερίας τῶν τότε Ἑλλήνων. Ὑπάγονται στὴν λογικότητα τῆς τάξης τους καὶ τὰ ὅρια εἶναι σαφῶς ὡρισμένα: τὸ Ἄκτιστο δὲν μπλέκεται μὲ τὸ Κτιστό. Ὁ κόσμος εἶναι ἔτσι ὅπως τὸν ὁρίζει ἡ λογική. Εἶναι ἀνάγκη. Ὁ τραγικὸς ἥρωας προσπαθεῖ, σὲ κάθε ἕνα ἀπὸ τὰ τραγικὰ ἔργα τοῦ ἀρχαίου θεάτρου, νὰ ὑπερβεῖ αὐτὴν τὴν ἀσφυκτικὴ νομοτέλεια, μὰ ὑφίσταται στὸ τέλος τὴν καρπαζιὰ τῆς ἁρμονίας καὶ τῆς λογικότητας τῶν κανόνων ποὺ «εἶναι ἀνάγκη, εἶναι ἀναγκαῖο» νὰ ἰσχύουν. Ἐκεῖ, στὴν τραγωδία, φανερώνεται ἡ δίψα τοῦ τότε Ἕλληνα γιὰ περισσότερη ὑπαρκτικὴ ἐλευθερία ἀπὸ αὐτὴν ποὺ τοῦ προσέφερε ἡ κοσμοαντίληψη τῆς ἐποχῆς. Ἡ ἀσφυξία του. Γιὰ τὸ ἐνδεχόμενο ἐνσάρκωσης τοῦ Θεοῦ, παρουσίας τῆς ἄκτιστης πρώτης αἰτίας τῶν πάντων σὲ συγκεκριμένο τόπο καὶ χρόνο, οὔτε κουβέντα: κάτι τέτοιο θὰ ἦταν παρά-Λογο. (Οἱ «ἡμίθεοι» καὶ οἱ «θεοὶ» τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων εἶναι ἄλλη ἱστορία: δὲν διεκδικοῦν ταύτιση μὲ τὴν Πρώτη Αἰτία καὶ τὸ Ἄκτιστο, δηλώνονται ἁπλῶς ὡς κτιστὰ δημιουργήματα, μιᾶς ὑψηλότερης τάξεως ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους. Γι’ αὐτὸ καὶ οἱ μεγάλοι φιλόσοφοι τῆς ἀρχαιότητας -Ἡράκλειτος, Σωκράτης, Πλάτων, Ἀριστοτέλης κλπ.- εἶχαν μᾶλλον περιορισμένα πάρε-δῶσε.)

Μέχρι ποὺ μιὰ μαρτυρία «βάζει φωτιὰ στὰ τόπια»: ὁ ἄκτιστος, ἀπεριόριστος, ἄχρονος Θεὸς μαρτυρεῖται γεννημένος ὡς ἄνθρωπος σὲ συγκεκριμένο τόπο καὶ χρόνο, ἕνα μωρὸ ποὺ κλαίει στὴν φάτνη.Ἐπωνύμως: Ἰησοῦς ὁ ἀπὸ Ναζαρέτ, ὁ ἐπιλεγόμενος Χριστός. Δὲν μαρτυρεῖται οὔτε «ψευδο-ἐνσαρκωμένος», μιὰ ἁπλὴ θεοφάνεια, οὔτε «ἡμίθεος», ἔχοντας χάσει τὴν θεία ἄκτιστη φύση του: μαρτυρεῖται πλήρως Θεὸς καὶ πλήρως ἄνθρωπος. Ὑπόκειται στοὺς περιορισμοὺς τῆς ἀποκτηθείσας ἀνθρώπινης φύσης: πεθαίνει στὸν σταυρό. Καθορίζεται ἀπὸ τὴν θεία του ὕπαρξη: ἀνασταίνεται ἐκ τῶν νεκρῶν. Ἡ μαρτυρία δηλώνει ὅτι ἡ Πρώτη Αἰτία τῶν ὑπαρκτῶν δὲν «εἶναι ἀνάγκη» νὰ εἶναι τὸ ὁτιδήποτε ὁρίζει ἡ ἀνθρώπινη ἀντίληψη τῶν πραγμάτων: ὁ Θεὸς μπορεῖ ἐλεύθερα νὰ γίνει ἄνθρωπος, «αὐτο-ἀκυρωνόμενος» ὅπως θὰ ἔλεγε ἡ ἀνθρώπινη λογική. Γεφυρώνοντας τὸ ἀδιανόητο: τὴν ἄβυσσο μεταξὺ τοῦ Κτιστοῦ καὶ τοῦ Ἀκτίστου. Καὶ ἐγκαινιάζοντας τὴν δυνατότητα νὰ μετάσχει, κατὰ χάριν, ὁ κτιστὸς ἄνθρωπος στὴν ἄκτιστη θεότητα. Ἀπ’ ὅτι φαίνεται, τὸ θαῦμα καὶ θᾶμβος τῆς ὕπαρξης δὲν περιορίζεται στὴν ἀνθρώπινη ἑρμηνεία του: ἡ πραγματικὴ πραγματικότητα εἶναι larger than life.

«Μωρία» γιὰ τοὺς Ἕλληνες: χαζομάρα, παραλογισμός. Ἅμα ὁ Ἄκτιστος περπατάει ἀνάμεσά μας, τί τοὺς ἔχουμε τοὺς λογικοὺς κανόνες ποὺ τὸ ἀπαγορεύουν; Κι ὅμως. Μέχρι τὴν παύση τῶν αἱματηρῶν διωγμῶν τοῦ ρωμαϊκοῦ κράτους τὸ 313 μ.Χ. ὁ νέος τρόπος ὑπάρξεως ποὺ ἀναβλύζει ἀπὸ τὴν μαρτυρία ἔχει υἱοθετηθεῖ ἀπὸ τὴν πλειονότητα τῶν Ἑλλήνων, μὲ κίνδυνο τῆς ζωῆς τους καὶ μὲ τιμωρία τὸν μαρτυρικὸ θάνατο. Εἰδικὴ σημασία ἀποκτᾶ σὺν τῷ χρόνῳ ἕνα συγκεκριμένο ἀπολύτως ἀνθρώπινο πρόσωπο: ἡ νεαρὴ γυναίκα ποὺ ρωτήθηκε καὶ δέχθηκε συνειδητὰ νὰ ἀποκτήσει «θεοδόχον τὴν μῆτραν», νὰ γεννήσει τὸν Θεό, νὰ καταστεῖ Θεοτόκος. Ἡ Μαρία, ἡ Παναγία. Σαρκώνει τὸ ἔσχατο ἐπίτευγμα τοῦ ἀνθρώπου: ἀρχίζοντας ἀπὸ τὴν κατάφασή της στὴν κλήση του Θεοῦ, σαρκώνει τὴν μετοχὴ στὸν ἄκτιστο Θεὸ μὲ τὸν πλέον ἁπτὸ τρόπο: τὸ ἴδιο της τὸ αἷμα ἦταν ταυτοχρόνως τὸ αἷμα τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ. Γίνεται Μητέρα τοῦ Θεοῦ. «Μητέρα τοῦ Φωτός». «Χώρα τοῦ Ἀχωρήτου». Τὸ πρόσωπό της ἀγαπᾶται ἀπὸ τὸν λαὸ καὶ ὡς ἀρχὴ καὶ ὡς τέλος τῆς ζωῆς στὴν Ἐκκλησία. Σύντομα ἀποκτᾶ κάθε λογῆς προσωνύμια μὲ τὰ ὁποία τῆς ἀπευθύνεται ὁ λαός, δηλώνοντας τὴν ἐξαιρετικὴ ἀγάπη του καὶ ἀφοσίωση. «Παναγία, ἡ τῶν πάντων χαρά». Κι ὅμως, ἀρχικὰ ἦταν ἕνας ἁπλὸς ἄνθρωπος, ὅπως ὅλοι μας.

Ἡ δυτικὴ χριστιανοσύνη δὲν μποροῦσε νὰ κατανοήσει καὶ νὰ δεχθεῖ τὸ σκάνδαλο. Δὲν μπορεῖ μιὰ γυναίκα σὰν ὅλες τὶς ἄλλες νὰ ἔφτασε τόσο ψηλά: ὡς ἐκ τούτου, σκαρώνουν τὸ δόγμα τῆς «ἀμώμου συλλήψεως» τῆς ἴδιας τῆς Μαρίας: ὅτι οἱ γονεῖς της τὴν συνέλαβαν καὶ τὴν γέννησαν ἀναμάρτητα (ὅ,τι κι ἂν σημαίνει αὐτό), ἀνεξάρτητα καὶ ἔξω ἀπὸ τὴν κοινὴ μοίρα τῶν ἀνθρώπων. «Δὲν εἶναι γιὰ σᾶς αὐτὴ ἡ Σωτηρία, αὐτὴ ἡ Τελειότητα παιδιά. Ἡ Μαρία ἦταν ἐιδικὴ περίπτωση». Αὐτὸ ποὺ γιὰ τοὺς ὀρθοδόξους ἦταν «σημεῖο» ὅτι ὄντως «νενίκηνται τῆς φύσεως οἱ ὅροι», ἡ ἀκόμα καὶ μετὰ τὸν τόκο μαρτυρούμενη παρθενία τῆς Θεοτόκου, γίνεται ἐκεῖ νευρωτικὴ ὑπεράσπιση τοῦ προσώπου της ἀπὸ τὸν ἀμήχανο, πρωτόγονο πανικὸ μπροστὰ στὴν ἀνθρώπινη σεξουαλικότητα: ἡ Μαρία γίνεται ἐκεῖ -κυρίως- ἡ «Παρθένος» καὶ -κατὰ δεύτερον- Θεοτόκος. «Ἄ, ναί, παρεμπιπτόντως γέννησε καὶ τὸν ἄκτιστο Θεό».

Στὶς 15 Αὐγούστου τὸ πρωί, «σὲ κάθε παραμικρὸ ὀρθόδοξο ἐκκλησάκι, μιὰ ποίηση ἰλιγγιώδης γίνεται τραγούδι, μαρτυρία ψηλάφησης τοῦ πληρώματος ἐλευθερίας τῆς ζωῆς» (Χρ. Γιανναρᾶς): «Νενίκηνται τῆς φύσεως οἱ ὅροι, ἐν σοὶ Παρθένε ἄχραντε· παρθενεύει γὰρ τόκος, καὶ ζωὴν προμνηστεύεται θάνατος. Ἡ μετὰ τὸκον Παρθένος, καὶ μετὰ θάνατον ζῶσα, σῴζοις ἀεί, Θεοτόκε, τὴν κληρονομίαν σου».

Ὁ ψάλτης στὸ ἐκκλησάκι ποὺ θὰ πᾶτε -ἢ στὸ ἐκκλησάκι ποὺ ΔΕΝ θὰ πᾶτε, ἀφήνοντας τὸν γάμο μὲ τὸ Ἄκτιστο γιὰ τὰ πουρνάρια τοῦ ροχαλητοῦ-, κάποιος κυρ-Γιάννης ἢ κάποιος κυρ-Χρῆστος, θὰ ψάλλει μὲ μπρίο ὅτι «θὰ μὲ δοῦν νὰ γιορτάζω φωτεινά, πανηγυρτζίδικα, καὶ θὰ τραγουδήσω μὲ ἄγρια χαρὰ γιὰ τὴν Κοίμησή της» («Ἀνοίξω τὸ στόμα μου, καὶ πληρωθήσεται Πνεύματος, καὶ λόγον ἐρεύξομαι τῇ Βασιλίδι Μητρί, καὶ ὀφθήσομαι, φαιδρῶς πανηγυρίζων, καὶ ᾄσω γηθόμενος, ταύτης τήν Κοίμησιν»). Αὐτὸς ξέρει νὰ γιορτάζει, ἂν κρίνουμε ἀπὸ τὰ ὄχι καὶ τόσο φειδωλὰ λόγια του. Ἂν καί, δυό χιλιάδες χρόνια τώρα, δὲν ἔχει καταφέρει νὰ καταλάβει ἀκριβῶς: «ἀκατανόητον θαῦμα, πῶς γαλουχεῖς τὸν Δεσπότην;»

«Σήμερον» ἑορτάζουμε τὴν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου: Κοίμηση, ἂν καὶ «μήτηρ ὑπάρχουσα τῆς ζωῆς». Γιορτάζουμε τὴν τότε Κοίμησή της, δηλαδὴ τὴν τώρα καὶ πάντοτε, νῦν καὶ ἀεί, παρουσία της στὴν ζωή μας. Γιορτάζουμε στὸ πρόσωπό της τὸ ἐνδεχόμενο τῆς σωτηρίας μας. Καὶ τῆς ζητᾶμε νὰ βάλει ἕνα χεράκι γι’ αὐτό, «πρεσβίαις» της.

Καλὴ Παναγιά, φίλοι. Καὶ τοῦ χρόνου, ν’ ἀνταμώσουμε πάλι στὴ Γιορτή.

Σωτήρης Μητραλέξης

Tα τριακόσια ονόματα της Παναγίας

Παναγία Μολυβδοσκεπάστου

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Στων Ελλήνων όλες τις κοινότητες στην εορτή της Παναγίας γίνονται μεγάλα πανηγύρια και μαζεύονται σ’ αυτά όλοι, από όπου κι αν ζουν, από κάθε μέρος του πλανήτη. Η πίστη, η αγάπη, η γόνιμη σκέψη και η εφευρετικότητα όχι μόνο των καλλιτεχνών και των λογίων, αλλά και του απλού πιστού λαού προς  την Παναγία φαίνεται και από τις επωνυμίες που της έχουν δώσει, που ξεπερνούν  τις τριακόσιες και που μπορούν να χωριστούν σε οκτώ κατηγορίες.

1.     Από την παράσταση της Παναγίας στην εικόνα. Τέτοια ονόματα είναι της Βρεφοκρατούσας, της Γλυκοφιλούσας, της Γαλακτοτροφούσας, της Πλατυτέρας των Ουρανών, της Οδηγήτριας, της Εσφιγμένης και άλλα. Είναι ακόμη το επίθετο "Δεξιοκρατούσα", ή "Δεξιά", όταν κρατάει τον Χριστό στο δεξί της χέρι και όχι προς το μέρος της καρδιάς της. Ακόμη "Μεγαλομμάτα", όταν ο εικονογράφος έχει ιστορήσει την Παναγία με μεγάλα μάτια.
Υπάρχουν και ονόματα που συνδυάζονται με μιαν ιερή ιστορία. Λ.χ. Το όνομα της Εικόνας "Αξιον Εστί", που είναι θησαυρισμένη στο Ναό του Πρωτάτου, στις Καρυές του Αγίου Όρους και πήρε το όνομα από  το θαύμα που επιτελέσθηκε από τον Αρχάγγελο Γαβριήλ. Κατά την Παράδοση ο Αρχάγγελος έψαλε τον γνωστό ύμνο "Αξιον εστίν.." σε πλάκα και έγινε άφαντος. Επίσης το επίθετο "Τριχερούσα" το πήρε η εικόνα  από το ότι υπάρχει σ' αυτήν ένα τρίτο χέρι, που συμβολίζει το θαύμα που συνέβη στον υμνητή και δογματίσαντα για την Παναγία Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό. Το δεξί χέρι του το έκοψαν Μουσουλμάνοι και θαυματουργικά αποκαταστάθηκε. Η Παναγία η "Εσφαγμένη" ονομάστηκε έτσι γιατί κατά την Παράδοση μοναχός θύμωσε μαζί της και με μαχαίρι κτύπησε την εικόνα της Παναγίας στο πρόσωπο. Τότε από την εικόνα άρχισε να τρέχει αίμα, ενώ ο μοναχός τυφλώθηκε και έκανε ως τρελός. Ο μοναχός ζήτησε συγγνώμη και συγχωρήθηκε, αλλά το χέρι που κτύπησε την Παναγία τιμωρήθηκε, αφού έμεινε άλυωτο μετά τον θάνατο του μοναχού. Υπάρχει ακόμη η Παναγία η " Πυροβοληθείσα", στη Μονή Βατοπεδίου, αφού την εικόνα της  την κτύπησαν με όπλο Τούρκοι. "Σφαγμένη" είναι και η εικόνα της Παναγίας της Πορταϊτισσας, της Μονής Ιβήρων, που ονομάστηκε έτσι με το θαύμα  που έκανε η Παναγία, να φανερώσει τη θέληση της να παραμείνει στην είσοδο της Μονής ως θυρωρός, για να την προστατεύει…

2.     Από τον τόπο της. Ετσι υπάρχει η Παναγία η Αθηνιώτισσα, η Βουρλιώτισσα, η Κυκκώτισσα, η Καστριώτισσα, η Κάμπου, η Πυργιανή, η Εγκλειστριανή ( από τη Μονή του Οσίου Νεοφύτου του Εγκλείστου στην Κύπρο), η Σπηλιανή, η Μεγαλοσπηλαιώτισσα ( του Μεγάλου Σπηλαίου Καλαβρύτων), η Τουρλιανή, η Θαλασσινή, η Καλαμού, η Καμινιώτισσα, η Βλαχερνίτισσα, η Ολυμπιώτισσα, η Σουμελιώτισσα, η Πλατανιώτισσα, η Καταπολιανή, η Χοζοβιώτισσα ( στην Αμοργό από τη Μονή Χοζεβά των Αγίων Τόπων), η Νεαμονήτισσα της Χίου, η Παμμακάριστος ( από τη Μονή της Κωνσταντινούπολης), η Αγία Σιών, η Μακεδονίτισσα στη Λευκωσία, η Έλωνη, η Τροοδίτισσα, η Κυκκώτισσα, η Μαλεβή ( από το όρος Πάρνων, που λέγεται και Μαλεβός), των Χαλκέων (χαλκουργών) στη Θεσσαλονίκη, η Αμπελακιώτισσα στη Θεσσαλία.

3.     Από την τεχνοτροπία του Ναού της. Τέτοια επίθετα είναι η Θολοσκέπαστη, η Μολυβδοσκέπαστη, η Πελεκητή, η Κρεμαστή, η Μαρμαριώτισσα.

4.     Από το όνομα του κτίτορα του Ναού ή της Μονής της. Τέτοια επίθετα είναι Παναγία η Παχειά, η Γλυκειά ( από το επίθετο Γλυκύς), η Περλιγκού, η Λυκοδήμου, η Κοροβιλιά, η Καπνικαρέα.

5.     Από τον μήνα που εορτάζεται η Παναγία: Σοτομπριανή, Βρεχούσα, Αυγουστιανή και Δεκαπεντούσα, Τριτιανή, Μεσοσπορίτισσα, Βροντού, Ακαθή ( από τον Ακάθιστο Ύμνο).

6.     Από τα θαύματα της Παναγίας: Γοργοϋπήκοος, Ελεούσα, Ελεήστρα, Γιάτρισσα, Θεραπεία, Αιματούσα ή Γαιματούσα ( σταματά την αιμορραγία), Υγεία, Υπακοή, Ψυχοσώστρα, Παραμυθία, Παρηγορήτρα, Παυσολύπη, Φανερωμένη,  Μυροβλύτισσα.

7.     Εγκωμιαστικά από την έξαρση της αγάπης των πιστών. Συνήθως χρησιμοποιείται επίθετο με πρώτο συνθετικό τον χρυσό: Χρυσοκελλαριά, Χρυσοσπηλιώτισσα, Χρυσοπηγή, Χρυσογαλούσα, Χρυσοποδαρίτισσα,  Χρυσοχεριά… Υπάρχουν όμως και άλλα, όπως Αγγελόκτιστη, Αερινή, Αναφωνήτρα, Επίσκεψις, Παντάνασσα, Τρανή, Χιλιαρμενίτισσα, Ανθοφορούσα, Ασπροφορούσα.

8.     Αυτά που τις έδωσαν οι Υμνογράφοι της Εκκλησίας. Κυρίως προέρχονται από τον Ακάθιστο Ύμνο: Αμόλυντος, Υψηλοτέρα, Καθέδρα, Κλίμαξ, Σκέπη, Πόλη, Παράκλησις, Επίσκεψις, Καταφυγή, Κεχαριτωμένη, Χώρα του Αχώρητου, Όρος Αλατόμητον, Ρόδο το Αμάραντον, Αρουρα Βλαστάνουσα και άλλα.  

Τα προσκυνήματα στον Ελληνισμό

          Τα προσκυνήματα διακρίνονται στα Πανελλήνια και στα τοπικά προσκυνήματα της Παναγίας, που οι προσκυνητές προστρέχουν σε όλη τη χώρα τις ημέρες αυτές του "Πάσχα του καλοκαιριού", όπως χαρακτηρίζεται η εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Το πρώτο σε προσέλευση πιστών είναι της Μεγαλόχαρης της Τήνου, με περίπου 1.000.000 προσκυνητές ετησίως, της Σουμελά, στο Βέρμιο, με 500.000 προσκυνητές ετησίως και της Εκαντοταπυλιανής Πάρου, με 300.000 περίπου πιστούς.

Σημαντικά τοπικά προσκυνήματα της Παναγίας είναι:

Στη Θράκη:

·        Στις Φέρρες η Παναγία η Κοσμοσώτειρα και στη Σαμοθράκη η Παναγία η Κρημνιώτισσα και η Καμαριώτισσα.

·        Στην Κομοτηνή η Μονή της Παναγίας της Φανερωμένης.

·        Στην Ξάνθη η Παναγία η Αρχαγγελιώτισσα και η Παναγία η Καλαμού.

Στη Μακεδονία:

·        Στη Δράμα η Εικοσιφοίνισσα.

·        Στο Κιλκίς η Παναγία η Φιλαδελφειώτισσα.

·        Στη Μηχανιώνα η Παναγία η Φανερωμένη

·        Στην Καστοριά η Παναγία η Μαυριώτισσα

·        Στη Θεσσαλονίκη η Παναγία η Δεξιά, η Παναγία η Ελεούσα, η Παναγία η Φανερωμένη, η Παναγία η Γοργοϋπήκοος, η Παναγία η Βρεφοκρατούσα, η Παναγία των Χαλκέων.

·        Στις Πρέσπες η Παναγία η Πορφυρά

·        Στη Σιάτιστα η Παναγία του Μικρόκαστρου

Στην Ηπειρο

·        Στην Άρτα εικόνες περίπυστες είναι της Παναγίας Ροβελίστης, Κυρίας Πεφανερωμένης, Παναγίας Γεροντίσσης, Βρεφοκρατούσης, και Σκουληκαριάς.

·        Στην Παραμυθιά η Κοίμηση Θεοτόκου των Παγανιών και του Γηρομερίου.

·        Στην Κόνιτσα η Μολυβδοσκέπαστη

·        Στην περιοχή Τζουμέρκων (Ιωαννίνων) η Παναγία Τσούκας.

Στα Ιόνια Νησιά

·        Στην Κέρκυρα της Μυρτιδιωτίσσης, της Παλαιοκαστριτίσσης, της Πλατυτέρας, της Κυράς των Αγγέλων.

·        Στους Παξούς στο Νησάκι της Παναγίας.

·        Στην Κεφαλληνία Υπεραγίας Θεοτόκου Άτρου, Αγριλίων, Θεμάτων, Κηπουραίων, και Παλαιοχέρσου. Επίσης η Παναγία η Φιδούσα.

·        Στη Λευκάδα η Φανερωμένη.

·        Στη Ζάκυνθο εικόνες περίπυστες της Αναφωνήτριας, της Σκοπιωτίσσης, της Χρυσοπηγής, της Λαουρένταινας, της Γαλανούσας, της Μυρτιδιωτίσσης, της Παναγούλας, της Σπηλούλας, της Βιγλατσούρας, της Σγουροπουλιάς, της Θαλασσομαχούσας.

·        Στα Κύθηρα η Μυρτιδιώτισσα.

Στη Θεσσαλία

·        Στη Μαγνησία η Παναγία η Ξενιά.

·        Στην Καλαμπάκα η Κοίμηση Θεοτόκου Σταγιάδων και η Κοίμηση Θεοτόκου Βυτουμά.

·        Στα Τρίκαλα η Κοίμηση Λαγκαδιάς

·        Στα Φάρσαλα Παναγία η Δεμερλιώτισσα.

·        Στη Σκιάθο η Παναγία η Εικονίστρα

·        Στην Ελασσώνα η Παναγία η Ολυμπιώτισσα

Στη Στερεά Ελλάδα

·        Στο Καρπενήσι η Παναγία η Προυσού και η Παναγία Τατάρνης.

·        Στο Μεσολόγγι η Αγία Ελεούσα.

·        Στη Ναύπακτο η Παναγία η Αμπελακιώτισσα.

·        Στη Θήβα η Μεγάλη Παναγιά και η Παναγία η Σκριπού Ορχομενού.

·        Στην Αθήνα η Κοίμηση Θεοτόκου Πεντέλης, Ρόμβης, και Παντανάσσης (Μοναστηράκι). Επίσης η Παναγία η Ελευθερώτρια, στην Κηφισιά.

·        Στη Σαλαμίνα Παναγία η Φανερωμένη.

·        Στη Φθιώτιδα οι Μονές Αγάθωνος και Δαμάστας

·        Στη Φωκίδα η Παναγία της Βαρνακόβης.

·        Στη Χαλκίδα εικόνες περίπυστες Παναγίας της Φανερωμένης Αρτάκης, της Χιλιαδούς, της Ντινιούς στην Ιστιαία, της Κοιμήσεως Θεοτόκου Μάτζαρη Οξυλίθου.

Στην Πελοπόννησο

·        Στην Κόρινθο η Παναγία η Φανερωμένη Χιλιομοδίου.

·         Στα Καλάβρυτα της Μονής Μεγάλου Σπηλαίου. Επίσης περίπυστες εικόνες Παναγίας της Τρυπητής, της Μακελλαριάς και το Προσκύνημα της Παναγίας της Πλατανιώτισσας.

·        Στην Πάτρα η Κοίμηση του Γηροκομείου.

·        Στην Ηλεία η Κοίμηση Θεοτόκου Κρυονερίου Αγίας Ελεούσης Βαρθολομιού και Χρυσοπηγής Δίβρης.

·        Στη Μεσσηνία η Κοίμηση της Θεοτόκου Μονής Βουλκάνου.

·        Στη Λακωνία η Παναγία η Χρυσαφίτισσα στη Μονεμβασία και η Παναγία  η Παντάνασσα στον Μυστρά.

·        Στην Αρκαδία η Παναγία η Έλωνη, της Αρτοκωστάς, της Παλαιοπαναγιάς, της Μαλεβής. Επίσης η Κοίμηση Θεοτόκου Κερνίτσης και Μπούρα.

Στα Νησιά του Αιγαίου

·        Στην Τήνο η Παναγία η Ευαγγελίστρια.

·        Στην Πάρο η Εκατονταπυλιανή.

·        Στη Σαντορίνη η Παναγία Επισκοπής

·        Στην Αμοργό η Χοζοβιώτισσα

·        Στην Ανάφη η Παναγία η Καλαμιώτισσα

·        Στην Ίο η Παναγία η Γκρεμιώτισσα

·        Στην Άνδρο η Θεοσκέπαστη και Παναγία η Φανερωμένη

·        Στην Σάμο η Παναγία Καρλοβάσου.

·        Στη Λέσβο η Παναγία Αγιάσου, ή Αγιασώτισσα.

·        Στη Χίο εικόνα περίπυστη της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας.

·        Στην Ίμβρο η Παναγιά η Μπαλωμένη

·        Στη Σχοινούσα η Παναγία η Ακαθή

·        Στην Κέα η Καστριανή.

·        Στην Αλόννησο του Βουνού.

·        Στην Κύθνο η Παναγία η Κανάλα.

·        Στη Μύκονο η Παραπορτιανή.

·        Στη Νάξο η Αργοκοιλιώτισσα.

Στη Δωδεκάνησο

·        Στη Νίσυρο Παναγία η Σπηλιανή

·        Στη Ρόδο η Παναγία της Φιλερήμου, η Παραμυθία, της Τσαμπίκας και η Φανερωμένη Ιξιάς

·        Στη Λέρο Παναγία του Κάστρου και η Παναγία η Γουρλομάτα.

·        Στην Αστυπάλαια  Παναγία η Πορταΐτισσα.

·        Στην Κάρπαθο η Παναγία η Λαρνιώτισσα και η Παναγία η Ολυμπίτισσα.

·        Στους Λειψούς η Παναγία του Χάρου.

·        Στη Σύμη η Παναγία η Αληθινή.

·        Στην Κάλυμνο η Βλυχάδια και η Γαλατιανή

Στην Κρήτη

·        Στο Ηράκλειο η Κοίμηση Θεοτόκου Αγκαράθου, Καλυβιανής και Παληανής.

·        Στην Ιεράπετρα η Παναγία η Φανερωμένη.

·        Στη Νεάπολη η "Μεγάλη Παναγιά".

·        Στον Κίσσαμο Παναγία η Κυρά των Αγγέλων και η Παναγία η Χρυσοσκαλίτισσα.

·        Στα Σφακιά η Παναγία στ’ Ασφένδου.

Στην Κωνσταντινούπολη

·        Η Παναγία των Βλαχερνών, η Παμμακάριστος, η Μπαλουκλιώτισσα, η Κυριώτισσα, η Καμαριώτισσα, η Κουφατιανή Γαλατά, η Περίβλεπτος στα Ψωμαθειά, η Μουχλιώτισσα, των Ουρανών Σαλματομβρουκίου, η Χαντσεργιώτισσα, της Σούδας, Βεφά – Σωφρακίου, η Παραμυθιώτισσα ( Παραμυθία, Παρηγορίτισσα, Θεραπεία), η Κουμαριώτισσα Νεοχωρίου και η Κοίμηση Διπλοκιονίου.

Στη Μεγαλόνησο Κύπρο

Στην  Κύπρο η Παναγία η Κυρά, στα Λειβάδια Καρπασίας, έχει καταστραφεί από τους Τούρκους εισβολείς, όπως και πολλά ακόμη προσκυνήματα στα κατεχόμενα εδάφη της. Σημαντικό προσκύνημα είναι η Παναγία η Ασπροφορούσα, όπως και η Γλυκιώτισσα, και τα δύο κοντά στην Κερύνεια. Ονόματα πολλά της Παναγίας και στη Μεγαλόνησο. Παγκύπριο προσκύνημα η Παναγία η Κυκκώτισσα. Επίσης σημαντικά προσκυνήματα η Τροοδίτισσα, η Σκουριώτισσα, η Kουσουλιώτισσα, η Αιματούσα ( ή του Αμπελιού) της Αραδίππου, η Παγκριώτισσα στη Λευκωσία, του Μεγάλου Αγρού, της Αμιρούς, της Αμασγού, της Ασίνου, του Γλωσσά, η Σφαλαγγιώτισσα, η Ιαματική του Αρακαπά, η Χρυσαλινιώτισσα, η Χρυσοσπηλιώτισσα στην Κάτω Δευτερά, η Στάζουσα, η Χρυσοκουρδαλιώτισσα, της Αυγασίδας - στο κατεχόμενο χωριό Μηλιά Αμμοχώστου, η Βορινή, η Βοναριώτισσα, η Παναγία η Διπλή στη Λευκωσία, και στην Πάφο η Χρυσορρογιάτισσα, η Λιμενιώτισσα ( ερείπια), η Χρυσοπολίτισσα, η Χρυσελεούσα και η Θεοσκέπαστη.