Μία από τις πιο σημαντικές εκπροσώπους του ελληνικού δημοτικού τραγουδιού, η Δόμνα Σαμίου, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 84 χρόνων. Σπουδαία ερμηνεύτρια και ερευνήτρια της παραδοσιακής μουσικής, συνέβαλε τα μέγιστα στη διάσωση καλλιτεχνικών θησαυρών του Ελληνισμού, και είδε το έργο της να αναγνωρίζεται και εκτός ελληνικών συνόρων.
Η Δόμνα Σαμίου άφησε την τελευταία της πνοή το βράδυ, ενώ νοσηλευόταν στο νοσοκομείο Αμαλία Φλέμιγκ, χτυπημένη από λευχαιμία. Γεννημένη το 1928, από γονείς πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, αφήνει πίσω της πλούσιο έργο στον τομέα της παραδοσιακής μουσικής. Τραγουδούσε μέχρι που χτυπήθηκε από τη λευχαιμία και τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις. Αποκορύφωμα ήταν το μετάλλιο με το οποίο τιμήθηκε από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο, το 2005.
Αιωνία της η μνήμη.
«Απέραντη η θάλασσα, απέραντος κι ο αριθμός των τραγουδιών που μιλούν γι' αυτήν και με αυτήν. Τραγούδια φτιαγμένα από θαλασσινούς σε κάθε ακτή της ελληνικής γης, νησιωτικής ή στεριανής, το καθένα ζυμωμένο με το χαρακτήρα του τόπου: άλλα ανάλαφρα, χαρούμενα, άλλα αυστηρά, βαριά κι ασήκωτα, άλλα γεμάτα παράπονο και παρακάλεση, άλλα, τέλος, φορτωμένα μνήμες που ιστορίζονται δίχως τη χρεία ημερολογίου. Από τον Πόντο ως κάτω στην Κάρπαθο, από την Ιερισσό μέχρι τη Νίσυρο, από την Κύμη μέχρι τον μικρασιατικό Τσεσμέ, απέναντι, και από την Πελοπόννησο ως τη Λέσβο, θαλασσινά τραγούδια ταξιδεύουν από στόμα σε στόμα». Με τα παραπάνω λόγια, η Δόμνα Σαμίου περιγράφει τη στενή σχέση των Ελλήνων με τα θαλασσινά τραγούδια. Η χώρα μας εξάλλου, είναι «κυκλωμένη από θάλασσα που, αιώνες τώρα, ορίζει την καθημερινή ζωή και καθορίζει τη μοίρα της: τρόπος και τόπος βιοπάλης, πύλη επικοινωνίας και τείχος άμυνας, δρόμος που χωρίζει και ενώνει... Το άγριο, αφρισμένο πέλαγος, η γαλήνη της μπουνάτσας, ο φλοίσβος των κυμάτων γίνονται εικόνες που, σαν μαζευτούν πολλές, γυρνάνε σε τραγούδι».
Από την απεραντοσύνη των τραγουδιών που ο λαός μας αφιέρωσε στη θάλασσα και στους ανθρώπους της, η Δ. Σαμίου προσφέρει μια συλλογή με είκοσι οκτώ τραγούδια και τρεις σκοπούς. Τα τραγούδια «Της Κυρα - Θάλασσας» που περιλαμβάνονται στον καινούριο διπλό CD της ακούραστης «μέλισσας» του δημοτικού μας τραγουδιού, παρουσιασμένα με όλη της την τέχνη και την αγάπη τα προσφέρει «σε όσους έχουν ακόμα αυτιά για να τα ακούν, να τα χαρούν και να τα αφήσουν στα παιδιά τους». Σε αυτήν την τελευταία παραγωγή του Καλλιτεχνικού Συλλόγου Δημοτικής Μουσικής της Δ. Σαμίου διασώζονται άγνωστα και πολύ παλιά θαλασσινά τραγούδια από τη νησιωτική αλλά και στεριανή Ελλάδα. Ανάμεσά τους και το τραγούδι «της τάβλας για τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου», με τίτλο «Τριάντα καράβια αρμένιζαν», που η Δ. Σαμίου διδάχτηκε από τον αξέχαστο δάσκαλό της Σίμωνα Καρά και από τότε δεν το ξανάκουσε. «Αν δεις καράβι να περνά της Οχτονιάς τον κάβο/ βγάλε το μαντιλάκι σου και κάνε μου σινιάλο. Θάλασσα πλατιά, θάλασσα πλατιά,/ θάλασσα πλατιά, κακούργα ξενιτιά». Με το τραγούδι «Αν δεις καράβι να περνά», που η Δ. Σαμίου κατέγραψε στην Κύμη της Εύβοιας από την Ασυνού Μπούνια, 55 χρόνων, το 1976 αρχίζει να ξεδιπλώνεται το εξαίρετο αυτό δισκογραφικό υλικό. Για ν' ακολουθήσουν μεταξύ άλλων τα: «Ηρθαν τα Κρητικά παιδιά», που κατέγραψε η Δ. Σαμίου στην Ιερισσό Χαλκιδικής από τον Γιώργο Τζίτζο, το 1972, το Χιώτικο «Βαρέθηκα Μανούλα μου», που η Δ. Σαμίου το «έμαθε από τον Χιώτη ψάλτη Ζαχαρία Μικέδη, όταν το δίδαξε στη χορωδία του Συλλόγου προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής, τη δεκαετία του 1960», το «Κακλαμάνικο» και το «Κάτω στο Γιαλό», που κατέγραψε στο Τρίκκερι του Πηλίου από τον Δημήτριο Φαλκή, 80 χρόνων, το 1976, το «Θέλω ν' ανέβω στα ψηλά», που κατέγραψε στο Σκουτάρο Λέσβου από τη δεκάχρονη Φιλισία Βουρτζούμη και τη γιαγιά της, το 1975... Και το μελωδικό ταξίδι συνεχίζεται με τραγούδια από τη Νίσυρο («Ηθέλησεν ο κυρ Βοριάς»), Σκιάθο («Νύχτα ήταν που φιλιόμαστε»), Κάλυμνο («Ο μισεμός είναι καημός»), Προποντίδα («Ολους τους μήνες τους θέλω»), Ανατολική Θράκη («Σε καινούρια βάρκα μπήκα»), Μικρά Ασία («Νανούρισμα», «Γιω Μαργιώ»), Πόντος («Κάτω σην άσπρην θάλασσαν») κ.ά.
Τα περισσότερα κομμάτια ερμηνεύει η ίδια η Δόμνα Σαμίου, ενώ τα υπόλοιπα συνεργάτες της από περιοχές που ανήκουν τα τραγούδια: Βαγγέλης Δημούδης, Μιχάλης Ζωγραφίδης, Κατερίνα Παπαδοπούλου, Δημήτρης Φαλκής, Παντελής Μαντζούρης, Νίκος Οικονομίδης, Σπύρος Κούκος, Κώστας Αντιμισιάρης, Νίκος Γιαμαρέλος, Ηλίας Υφαντίδης και τα παιδιά Γιώργος Παπαδόπουλος και Στεφανία Σαμακοβίτη.
Οπως όλες τις προηγούμενες παραγωγές του Καλλιτεχνικού Συλλόγου Δημοτικής Μουσικής Δόμνα Σαμίου, ο διπλός δίσκος ακτίνας συνοδεύεται από καλαίσθητο τρίγλωσσο βιβλιαράκι (ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά), με στίχους όλων των τραγουδιών, κείμενα της λαογράφου - εθνολόγου Μιράντας Τερζοπούλου και της διδάκτορος Βυζαντινής Αρχαιολογίας Μαγδαληνής Παρχαρίδου - Αναγνώστου, καθώς και πλούσια εικονογράφηση. Το άλμπουμ «της Κυρα Θάλασσας» σε μια εποχή που καλλιεργείται η λήθη και η φτήνια διασώζει ένα μέρος της μουσικής μας παράδοσης, μα πάνω απ' όλα της ψυχής μας.
Ρ. ΣΟΥΛΗ
Περιεχόμενα
CD 1
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου