Η Συνείδηση.

Θα σας μιλήσω για την συνείδησή μου
Η οποία τα βράδια με συγχύζει
Χθες το βράδυ με τάραξε πάλι
Μετά από τόση κούραση που είχα
Μόλις έγειρα να πάρω τον ύπνο του δικαίου
Να τη αυτή ήρθε
Της λέω: Ο, τι έχεις να μου πεις
Πες το μου σε δυο λεπτά γιατί έχω να κοιμηθώ
άλλωστε τι να μου πεις;
Όλος ο κόσμος ξέρει ότι
εγώ είμαι ένα ανθρωπάκι
Ανθρωπάκι είμαι, ανθρωπάκι
Αφού δεν πειράζω κανέναν
Μόνο την δουλειά μου κοιτάω
Αλλά μόλις είπα έτσι αυτή γέλασε
Γέλασε έτσι ειρωνικά
Μου λέει: το πιστεύεις αυτό που λες;
Λέω βεβαίως το πιστεύω
Λέει έμαθα ότι στην δουλειά σου
είσαι μέγας και τρανός
Λέω δεν βαριέσαι, το κατά δύναμη
Εκεί βγάζουμε πέντε δεκάρες
Λέει τα χιλιάρικα εσύ τα λες δεκάρες;
Λέω γιατί εσύ είσαι η εφορία;
Όχι μου λέει, αλλά απλώς σου θυμίζω
που έλεγες κάποτε ότι το άτιμο το χρήμα
Δεν το θέλω δεν το υπολογίζω
Δεν το κάνω δεν το φτιάχνω
Κάτι τέτοια που έλεγες
Ε, καλά, μπορεί να έλεγα
Αλλά τώρα σε παρακαλώ
να μ' αφήσεις ήσυχο γιατί θέλω να κοιμηθώ
Λέει πριν σ' αφήσω
Θα σου κάνω δύο ερωτήσεις
Λέω ωραία ακούω την πρώτη
Λέει είσαι καλός Χριστιανός;
Λέω είμαι καλός είμαι
Λέει έχεις και πλούσια τα ελέη
ναι έχω έχω έχω
έχεις λέει, και γκαρνταρόμπα
λέω έχω
λέει ο Χριστός που είπε ο έχων δύο χιτώνες
λέω μην το παιδεύεις ξέρω που το πας
αλλά ο Χριστός μίλησε για χιτώνες
δεν μίλησε για κοστούμια
λέει έχεις φάει;
Λέω βεβαίως έχω φάει
Όλοι εμείς οι άνθρωποι
πρώτα τρώμε και μετά κοιμόμαστε
Βέβαια μπορεί να είναι κάποιος ο οποίος είναι αδιάθετος
Ή οι κυρίες που κάνουν δίαιτα για να είναι πιο σέξι
Μου λέει δεν ντρέπεσαι;
Λέω να ντραπώ που θέλουν οι κυρίες
να `ναι πιο σέξυ;
Λέει δεν ξέρεις ότι πεινάνε εκατομμύρια στον κόσμο;
Ωραία άμα πεινάνε να δουλέψουνε να φάνε
Λέει δεν ξέρεις ότι πεθαίνουνε χιλιάδες την μέρα
γιατί δεν έχουν ούτε το `να ούτε τ' άλλο
Λέω ωραία και τι θέλεις να κάνω δηλαδή
Να ταϊσω αυτά τα εκατομμύρια;
Ας ενδιαφερθούν τα κράτη
Το κάθε κράτος
Αλλά θα μου πεις, ένα κράτος
θα κοιτάξει πρώτα αυτούς του ψωμολίμηδες;
Όχι ένα κράτος θα κοιτάξει πρώτα την άμυνά του
Τανκς, αεροπλάνα, πλοία, σφαίρες και τέτοια
Γιατί, απ' τους αρχαίους καιρούς
τα κράτη εξασφαλίζουν πρώτα τους εχθρούς
Και μετά τους φίλους
Και λέει ποιος είναι ο πολιτισμός σας;
Να σκοτώνει ο ένας τον άλλον;
Γιατί όταν έχεις όπλο κάτι πρέπει ν το κάνεις

Έτσι με βασανίζει τα βραδάκια η συνείδησή μου
Μου κάνει τέτοια παιγνιδάκια
Αλλά συνείδηση στον κόσμο
Έχουν μόνο τ' ανθρωπάκια
Πού να πάνε να την βρούνε
Την συνείδηση τα κράτη;
Δεν τα λέει μόνο σε μένα
Όταν πάω να κοιμηθώ
Τα λέει και σε εκείνον και σ' αυτήν
Μα σηκώνουμε τους ώμους
Και της λέμε δεν βαριέσαι;
Μήπως θα σώσω εγώ αυτόν τον κόσμο;
Ένα μόνο που μας νοιάζει
Είν' το πορτοφόλι
Τη συνείδησή μας στ' άλλα
ήσυχη την έχουμε όλοι


Στίχοι: Ηλίας Λυμπερόπουλος
Μουσική: Κώστας Χατζής
Πρώτη εκτέλεση: Κώστας Χατζής

«Κάνατε ατόπημα κύριε Δήμου»

Αγανάκτησε και ο Ηλίας Μαμαλάκης με το άρθρο του Νίκου Δήμου για το 1821: «Μάλλον έχετε ξεχάσει τι θα πει παιδί»

«Σκεφτείτε να είχατε ένα παιδί και να πήγαινε στο σχολείο και ο δάσκαλος να του έλεγε ότι κατάγεται από ένα βρομερό γένος, από κλέφτες, δοσίλογους, άρπαγες, πλιατσικολόγους και να του διηγείτο αυτά τα περιστατικά που αναφέρετε.» Κάπως έτσι επιχειρηματολογεί ο γνωστός σεφ Ηλίας Μαμαλάκης σε άρθρο του με το οποίο εκφράζει την αγανάκτησή του για το κείμενο του Νίκου Δήμου που αποδομούσε τον αγώνα του 1821...

Γράφει χαρακτηριστικά στο protagon υπό τον τίτλο «Κάνατε ατόπημα κύριε Δήμου»:
«Όλα όσα γράφετε είναι αληθή και υπάρχουν ακόμα πιο πικρές αλήθειες για τους πολέμους της πατρίδας μας, αλλά και του πλανήτη ολόκληρου που δεν είναι διόλου κολακευτικές για τον λαό μας και τους λαούς του πλανήτη. Μάλλον όμως έχετε ξεχάσει τι θα πει παιδί και πώς πρέπει να το μεγαλώσουμε. Δεν γνωρίζω, αλλά κατά πάσα πιθανότητα δεν έχετε παιδιά. Σκεφτείτε να είχατε ένα παιδί και να πήγαινε στο σχολείο και ο δάσκαλος να του έλεγε ότι κατάγεται από ένα βρομερό γένος, από κλέφτες, δοσίλογους, άρπαγες, πλιατσικολόγους και να του διηγείτο αυτά τα περιστατικά που αναφέρετε. Και θα γύριζε ο υποτιθέμενος γιος σας από το σχολείο και για να πάει το βράδυ να ανοίξει μια σαμπάνια  σε ένα μπαράκι για να κάνει φιγούρα να σας έπαιρνε τα λεφτά από το παντελόνι, να σας έδινε δυο χαστούκια και να σας έλεγε «Βρε παλιόγερε, από γένος κλεφτών είμαστε, τι ήθελες να κάνω, να δουλεύω;».
Επιπλέον αυτού, θα πρέπει να ξέρετε ότι τα ιστορικά γεγονότα δεν αναλύονται με το σημερινό κοινωνικό περιβάλλον, αλλά πρέπει να αναγάγουμε την κρίση μας και τη σκέψη μας στο κοινωνικό περιβάλλον της εποχής εκείνης, που ξέρετε πόσο διαφορετικό ήταν, σχεδόν αναρχία. Επίσης η ιστορία αλλάζει πρόσωπο ανάλογα την πολιτική θέση, το ήθος και τη γνώση του ιστορικού. Το ίδιο ιστορικό γεγονός αλλιώς το τοποθετεί ο Βουρνάς, αλλιώς ο Τρικούπης, αλλιώς ο Παπαρηγόπουλος και αλλιώς ο Κολοκοτρώνης στη βιογραφία του.
Αντικειμενικά η ιστορία παρουσιάζεται με τρία διαφορετικά πρόσωπα.
1. Η ηρωική, που είναι αυτή που πρέπει να μαθαίνουν τα παιδιά, για να είναι υπερήφανα για την πατρίδα τους και να πορευθούν εν ειρήνη, μέχρι να φτάσουν σε ηλικία που από μόνα τους θα διερευνήσουν τα γεγονότα, όπως εσείς και εγώ.
2. Η αντικειμενική ιστορία, η οποία πιθανόν να διδάσκεται στα πανεπιστήμια, όπου πάλι επιβάλλεται η γνώμη του καθηγητή και που δεν είναι πάντα αντικειμενική.
3. Η τεκμηριωμένη ιστορία, που βασίζεται στις ανασκαφές της αρχαιολογίας, στα εν γένει ευρήματα και στα γραπτά της εποχής.
Συμπαθήστε με αγαπητέ κύριε Δήμου, αλλά όταν πριν από πάρα πολλά χρόνια αποσυρθήκατε από την έντονη ζωή της καθημερινότητας για να αφιερωθείτε στο γράψιμο πιθανόν να σας ξέφυγε κάτι. Ούτε και εγώ έχω παιδιά, μα θέλω τα παιδιά όλου του κόσμου να πατήσουν καλά τα πόδια τους στη γη και να προχωρήσουν μπροστά. Να μην γίνουν ούτε κλεφτρόνια, ούτε ψευτρόνια.
Και θέλω να σας θυμίσω ότι αντικειμενικά τα γεγονότα που αναφέρετε, όπως ότι η εκκλησία δεν στήριξε την επανάσταση, πρέπει να αναλυθούν και με πολιτικά κριτήρια της εποχής. Φαίνεται ότι ο Γρηγόριος ο Ε' αφόρισε καπεταναίους. Διερωτηθήκατε ποτέ γιατί ;
Μια ματιά να ρίξετε στο Google θα μάθετε πολλά. Αφήστε που στο τέλος ο Σουλτάνος, έχοντας καταλάβει τους πολιτικούς του ελιγμούς, και τον σκότωσε και τον έσυρε στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης για να τον πετάξει στην θάλασσα.
Θυμηθείτε τον τίτλο του παλιού σας βιβλίου... «Τα εν οίκω μη εν δήμω» και μην ξεχνάτε ότι όλοι θέλουμε να γλιτώσουμε από τους αρματολούς του σήμερα. 
Με μέτρια αγανάκτηση και περίσσια συμπάθεια
Ηλίας Μαμαλάκης»

Άλλο "εξηγώ", άλλο "κατανοώ" κι άλλο "γνωρίζω" κ. Νανόπουλε

Γιάννης Δ. Ιωαννίδης

Το αντίθετο της αλήθειας είναι η διαύγεια, Νιλς Μπορ

Παρακολούθησα προχτές μια τηλεοπτική συζήτηση στη ΝΕΤ μεταξύ τού Επιστήμονος κου Νανόπουλου και τής "ηδυμιγούς χαμούρας" (Κώστας Ζουράρις) κας Φλέσσα. Ο Επιστήμων επαναλάμβανε τις γνωστές πεποιθήσεις του: τα πάντα στον άνθρωπο είναι ηλεκτροχημικές διεργασίες και εξηγούνται πλήρως μέσω αυτών` η πίστη είναι ίδιον τών ανασφαλών` οι "έξυπνοι" δεν πιστεύουν σε τίποτε (και δυστυχώς οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι "εξυπνοι")`
χάρη στα φωτόνια γνωρίζουμε πλέον την ιστορία τού σύμπαντος από τα 380.000 χρόνια τής εμφανίσεώς του κι έπειτα` αλλά χάρη στα βαρυόνια και τα νετρίνα θα σπάσουμε αυτό το φράγμα και θα φτάσουμε έως το σημείο "μηδέν"` η κοινωνία αμοίβει τούς επιστήμονες για να ερευνούν και να λένε πάντα την αλήθεια, κ.τ.τ.

Ως συνήθως, ο Επιστήμων στήριζε και υποστήριζε το ασφαλές και το αληθές τών λόγων του στην αναγωγική εξήγηση: τα δάκρυα εξηγούνται αναγόμενα στις τάδε ηλεκτροχημικές διεργασίες` η θλίψη εξηγείται αναγόμενη στις δείνα φυσικοχημικές διεργασίες, κ.ο.κ.

Δεν προτίθεμαι βέβαια να αρνηθώ την ύπαρξη όλων αυτών τών ηλεκτροχημικών ή άλλων ανάλογων διεργασιών, που εντοπίζει η Επιστήμη. Εκείνο που, όχι μόνο προτίθεμαι να αρνηθώ αλλά και απορρίπτω πλήρως είναι το σφάλμα ορισμένων επιστημόνων, όπως ο κ. Νανόπουλος, να μπερδεύουν την αναγωγική εξήγηση με την κατανόηση και τη γνώση. Εκείνο που απορρίπτω πλήρως είναι το σφάλμα αυτών τών επιστημόνων να φαντάζονται οτι κατανοούν και γνωρίζουν π.χ. τι εστί θλίψη ανάγοντάς την στις ηλεκτροχημικές εξηγήσεις.

Η εξήγηση γενικά, και η αναγωγική εξήγηση ειδικά, αποτελούν ένα μέρος τού γνωρίζειν. Η κατανόηση αποτελεί ένα άλλο μέρος του. Όποιος τα μπερδεύει, νομίζοντας οτι έχει κατανοήσει και γνωρίζει ένα οποιοδήποτε φαινόμενο (πόσο μάλλον τα ανθρώπινα) επειδή μπορεί να παραθέσει μια σειρά αναγωγικών εξηγήσεων επ' αυτού, σφάλλει οικτρά. Κι όταν αυτός είναι Επιστήμων, δηλαδή ερευνητής τής επιστημονικής αλήθειας, τότε απλώς επιβεβαιώνει τον Νιλς Μπορ: κέρδισε τις αλήθειες του χάνοντας σε διαύγεια.

Ας αφήσω όμως εδώ να μιλήσει ο Άσγκερ Γιόρν:

Καθαρή γνώση είναι η εξακρίβωση ενός γεγονότος μαζί με την ερμηνεία αυτού του γεγονότος ως μοναδικού σκοπού. Οι ερμηνείες είναι διακρίσεις, αφαιρέσεις. Απεναντίας η κατανόηση ενός γεγονότος είναι υπόρρητη, συνθετική. Δεν είναι μόνο μια αντίληψη αλλά η προσαρμογή του εγώ σε μια νέα κατάσταση. Χρειάζεται να κατανοήσουμε πριν μπορέσουμε να εξηγήσουμε. «Εξηγώ» σημαίνει «φτύνω μια μπουκιά». «Κατανοώ» σημαίνει την «καταπίνω». Υπάρχουν μπουκιές που τις φτύνουμε πριν τις καταπιούμε, αφού απλά τις γλεντήσουμε. Υπάρχουν μπουκιές που μπορούμε να τις χωνέψουμε, που μεταμορφώνουν το είναι μας, άλλες που απλώς τις κατεβάζουμε, κι άλλες που μάς σκοτώνουν [...] Η κατανόηση είναι μια πράξη ισχύος. Η εξήγηση είναι μια πράξη απόρριψης. ΄Ετσι η κατανόηση είναι μια ικανότητα, μια τέχνη. Κατανοώ σημαίνει, εμπεριέχω, υποκειμενοποιώ - εφόσον μιλάμε για την ικανότητα περιεκτικότητας του πνεύματος, του εγκεφάλου, που είναι τα σπλάχνα τής σκέψης (Περί Μορφής.Σκιαγραφία μιάς μεθοδολογίας τών τεχνών,1953-1957, στα ελληνικά εκδόσεις Νησίδες, 2002).

Με άλλα λόγια, η γνώση δεν εξαντλείται ούτε στην κατανόηση (όπως υποστηρίζουν οι λάτρεις τού "βιώματος") ούτε στην εξήγηση (όπως υποστηρίζουν οι λάτρεις τής "επιστήμης"). Γνώση είναι το παιχνίδι τής συμπληρωματικής αντίθεσης μεταξύ κατανόησης και εξήγησης. Το συναμφότερον κατανόησης και εξήγησης.

Οι αναγωγικές εξηγήσεις τού κ. Νανόπουλου λοιπόν, και τών επιστημόνων αυτού τού είδους, δεν συνιστούν γνώση. Και ό,τι κέρδος μάς προσκομίζουν στο επίπεδο τών επιστημονικών αληθειών, συνιστά απώλεια σε ό,τι αφορά τη διαύγεια. Μια τραγική απώλεια στην περίπτωση που δεν καταλαβαίνει κανείς το παιχνίδι τής γνώσης!

*

Η απώλεια αυτή γίνεται ακόμη τραγικότερη όταν το έδαφος και η μεθοδολογία τού εξηγητικού λόγου είναι, όπως στην περίπτωση τού κ. Νανόπουλου (και τού Μαρξ!), ο αναγωγισμός.

Τι εστί αναγωγισμός; Είναι η τάση, η οποία συνίσταται στην εξαγωγή τού ανώτερου από το κατώτερο, τού πλέον σύνθετου από το απλούστερο, θεωρώντας ως πραγματικά και θεμελιωδέστερα μόνο τα απλούστερα συστατικά. Για παράδειγμα, τα φαινόμενα τής συνείδησης ανάγονται στις ηλεκτροχημικές διεργασίες τού εγκεφάλου (Νανόπουλος), τα κοινωνικά φαινόμενα και γεγονότα ανάγονται στην ικανοποίηση τών υλικών αναγκών τού ανθρώπου (Μαρξ).

Ας αφήσω εδώ να μιλήσει ο Ζαν-Πιέρ Βουαγιέ:

Ο αναγωγισμός δικαιολογείται πλήρως στις επιστήμες της φύσης αλλά δεν δικαιολογείται καθόλου σε ό,τι αφορά τη μελέτη της ίδιας της ανθρωπότητας. Οι επιστήμες της φύσης δεν θα υπήρχαν χωρίς τον αναγωγισμό. Δεν θα υπήρχε καμιά εφαρμογή τους, ούτε ο ηλεκτρισμός, ούτε η ατομική βόμβα, ούτε οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί, κλπ. Μπορούμε να πούμε πως ο αναγωγισμός είναι η αξιωματική Αρχή αυτών των επιστημών. Η απάντηση του Λαπλάς στον Ναπολέοντα («ο Θεός είναι μια άχρηστη υπόθεση») το αποδεικνύει περίτρανα. Δεν μπορούμε όμως να βγάλουμε από τη μέση το Θεό όταν ισχυριζόμαστε πως μελετάμε την ίδια την ανθρωπότητα και όχι απλώς τη μηχανική των ουρανίων σωμάτων (Ο σκοπός μου στη ζωή).

H πεποίθηση τού κ. Νανόπουλου οτι η πίστη γενικώς εξηγείται, και μάλιστα πλήρως, σαν ψυχολογικό αποτέλεσμα τού φόβου τών πρωτόγονων ανθρώπων λ.χ. για τούς κεραυνούς -- δηλαδή ως ένα έλλειμα αναγωγικής εξήγησης (από το οποίο βέβαια πρέπει να πάσχουν, κατά τον Επιστήμονα, όλοι οι μη-"έξυπνοι" άνθρωποι από καταβολής κόσμου έως και σήμερα) -- δεν είναι καθόλου καινοφανής. Το ίδιο πίστευε και ο, αναγωγιστής επίσης, Καρλ Μαρξ. Το ίδιο πίστεψαν, πριν από αυτούς, οι Διαφωτιστές και θεωρούν χρέος και κλέος τους να πιστεύουν πάντα όλοι οι "έξυπνοι" επίγονοί τους. Αλλά η πεποίθηση αυτή προέρχεται, η ίδια, από μια τραγική έλλειψη κατανόησης και τελικά γνώσης: τής κατανόησης τής σημασίας τού Νοήματος για την ανθρωπότητα.

Η εφαρμογή, ήδη από τούς Διαφωτιστές, τού αναγωγισμού στη μελέτη τής ανθρωπότητας συντέλεσε μια πρώτη πράξη απονοημάτωσης: τα νοήματα και γενικώς το Νόημα παραμερίστηκαν για να αναχθούν και να εξηγηθούν από απλούστερα συστατικά. Σήμερα, η απονοημάτωση έχει πλέον συντελεσθεί: η αναζήτηση Νοήματος, δηλαδή Πίστης, δηλαδή Εμπιστοσύνης, δηλαδή Ελπίδας, δηλαδή τής "τών ελπιζομένων υπόσταση", θεωρούνται πάραυτα και ανεξέταστα χαρακτηριστικό "ανασφάλειας", "άγνοιας", "έλλειψης αναγωγικών εξηγήσεων" και, οριακά, "εθελοτυφλίας" και "φανατισμού". Απ' όπου άλλωστε και η διαλαλούμενη, και μονίμως αποτυχημένη, ανθρωπιστική πατέντα: "Δώστε ψωμί και γνώσεις στον κοσμάκη για να πάψουν να πιστεύουν και να γίνουν πολιτισμένοι" -- εν ολίγοις, "ικανοποιείστε τις υλικές ανάγκες και τον αναγωγισμό κι όλα θα λυθούν". Λες και στον Κεραύνιο Δία πίστεψαν ορδές πεινασμένων και μη-"έξυπνων" Αθηναίων μεταξύ 6ου και 4ου αιώνα π.Χ. Ή λες και οι χορτασμένοι επιστήμονες και λοιποί "έξυπνοι" ζουν οπωσδήποτε μια ζωή γεμάτη Νόημα.

Να πώς η αλήθεια είναι το αντίθετο τής διαύγειας!

*
Για το τεράστιο σφάλμα τής απόπειρας εφαρμογής τού εξηγητικού αναγωγισμού στη μελέτη τής ανθρωπότητας μίλησε διεξοδικά, μεταξύ άλλων, ο ανθρωπολόγος Marshall Sahlins ήδη από το 1976: το βιβλίο του Πολιτισμός και Πρακτικός Λόγος (εκδόσεις τού Εικοστού Πρώτου, 2004) αρκεί προς το παρόν για όποιον θα ήθελε να αναζητήσει την αλήθεια χωρίς να χάνει σε διαύγεια. Δεν θα πω λοιπόν αυτή τη στιγμή τίποτε περισσότερο επ' αυτού.

Ωστόσο, πριν κλείσω, θέλω να υπογραμμίσω κάτι που είχα επισημάνει παλιότερα. Οτι στις σημερινές συνθήκες γενικευμένης απονοημάτωσης τής ζωής, σαν μόνος "έγκυρος" φορέας που καλείται να παράσχει πίστη κι ελπίδα στην χειμαζόμενη ανθρωπότητα προβάλλει η Επιστήμη. Κι αυτή, μέσω εκπροσώπων της που αδυνατούν να καταλάβουν το παιχνίδι τής Γνώσης και τού Νοήματος, ορμάει πλέον στο προσκήνιο με όλη την επαρμένη αισιοδοξία τού μαθητευόμενου μάγου. Λες και δεν έχει μετάσχει η ίδια, με τον εξηγητικό αναγωγισμό της, στην απονοημάτωση αυτή, την οποία καλείται τώρα αν όχι να λύσει πάντως να ανασχέσει δια τής αναλγητικής οδού τών "τεχνολογικών θαυμάτων".

Ας προσέξουμε όμως τι είναι αυτό που μάς καλούν να κατανοήσουμε, δηλαδή να καταπιούμε, εξηγητικοί τού παντός λόγοι όπως αυτός τού κ. Νανόπουλου. Ας προσέξουμε σε τι μάς καλούν να προσαρμόσουμε τον εαυτό μας, να γίνουμε αυτοί οι λόγοι, προκειμένου να τούς βάλουμε μέσα μας και να τούς χωνέψουμε.

Ο άνθρωπος που "κατανοεί", δηλαδή "καταπίνει", δηλαδή "βάζει μέσα του", την ιδέα οτι λ.χ. οι θλίψεις του και οι χαρές του δεν είναι παρά εφέ ηλεκτροχημικών διεργασιών, είναι ο άνθρωπος-βιορομπότ.

Κι αν η "μετα"νεωτερική εποχή τής Νέας Τάξης Πραγμάτων δεν βλέπει άλλο τρόπο να διαιωνιστεί παρά μετατρέποντας τον άνθρωπο σε βιορομπότ, εμείς οφείλουμε να σκεφτούμε: αυτό θέλουμε να κατανοήσουμε, να καταπιούμε, να προσαρμόσουμε ως εαυτό μας, να βάλουμε μέσα μας, να χωνέψουμε και να γίνουμε;

πηγή

Η Προσευχή του Διάκου την παραμονή της μάχης της Αλαμάνας

                        Αριστοτέλης Βαλαωρίτης

                   

Ήτανε νύχτα. Τα βουνά, οι λαγκαδιές, τα δένδρα,

οι βρύσες, τ' αγριολούλουδα, ο ουρανός, τ' αγέρι,

στέκουν βουβά ν' ακούσουνε την προσευχή του Διάκου.

« Όταν η μαύρ' η μάνα μου, εμπρός σε μιαν εικόνα,

Πλάστη μου, μ' εγονάτιζε με σταυρωτά τα χέρια

καί μώλεγε να δεηθώ για κειούς, που το χειμώνα

σα λύκοι ετρέχαν στα βουνά με χιόνια, μ' αγριοκαίρια,

για να μη ζούνε στο ζυγό, ένιωθα τη φωνή μου

να ξεψυχάη στα χείλη μου, εσπάραζε η καρδιά μου,

μου ετρέμανε τα γόνατα, σα νά 'θελε η ψυχή μου

να φύγη με τη δέηση από τα σωθικά μου.

Ύστερα μούλεγε κρυφά να Σου ζητώ τη χάρη

και να μ'αξιώσης μια φορά ένα σπαθί να ζώσω

και να μην έρθη ο θάνατος να μ'εύρη να με πάρη,

πρίν πολεμήσω ελεύθερος, για Σέ πριν το ματώσω.

Πατέρα παντοδύναμε, άκουσες την ευχή μου•

μου φύτεψες μέσ' στην καρδιά αγάπη, πίστη, ελπίδα,

έδωκες μια αχτίδα Σου αθέρα στο σπαθί μου

και μού'πες: Τώρα πέθανε για Με, για την Πατρίδα.

Έτοιμος είμαι, Πλάστη μου! Λίγες στιγμές ακόμα

και σβηώνται τ' άστρα Σου για με. Για με θα σκοτειδιάση

τ' όμορφο γλυκοχάραμα. Θα μου κλειστή το στόμα,

που εκελαηδούσε στα βουνά, στη ρεματιά, στη βρύση•  

                             

θα μαραθούν τα πεύκα μου. Αραχνιασμέν' η λύρα,

που μου ήταν αδερφοποιητή κι όπου μ' εμέ στη φτέρη

αγκαλιασμένη επλάγιαζε, τώρα θα μείνη στείρα

καί στ' άψυχο κουφάρι της θα να βογγάη τ' αγέρι.

Όλα τ' αφήνω με χαρά, χωρίς ν' αναστενάξω.

Και τό'χω περηφάνεια μου, που εδιάλεξες εμένα

αυτήν την έρμη την ποριά με το κορμί να φράξω.

Ευχαριστώ Σε, Πλάστη μου! Δε θα χαθούν σπαρμένα

και δε θα μείνουν άκαρπα τ' άχαρα κόκκαλά μου.

Ευλόγησέ τηνε τη γη, οπού θα μ' αγκαλιάση

και στοίχειωσε κάθε σπειρί από τα χώματα μου,

να γένη αδιάβατο βουνό το μνήμα του Θανάση.

Θέ μου! ξημέρωσέ τηνε την αυριανή τη μέρα!

Θα μας θυμάτ' η Αρβανιτιά και θα την τρώ' η ζήλεια.

Θα χλιμιντράνε τ' άλογα, θα καίνε τον αγέρα

με τ' άγρια τα χνώτα τους γκέκικα καριοφίλια,

θα γίνουν πάλι τα Θερμιά λαίμαργη καταβόθρα.

Χιλιάδες ήρθαν θερισταί και Χάρος οργοτόμος,

μουγκρίζουν, φοβερίζουνε, πως δε θα μείνη λώθρα

σ' αυτήν τη δύστυχη τη γη, φωτιά, δρεπάνι, τρόμος.

Κι εμείς θα πάμε με χαρά σ' αυτόν τον καταρράχτη.

Επάνωθέ μας θά'σαι Σύ, και τα πατήματα μας

θα νά'χουνε για στήριγμα τη φοβερή τη στάχτη,

πώμεινε σπίθ'ακοίμητη βαθιά στα σωθικά μας.

Δυνάμωσέ μας, Πλάστη μου! Για ν' ακουστή στη Δύση,

πως δεν απονεκρώθηκε και πως θ' ανθοβολήση

τώρα με τα Μαγιάπριλα ή δουλωμένη χώρα.

Ευλογημέν' η ώρα!»

Έσκυψ' ο Διάκος ως τη γη, έσφιξε με τα χείλη

κι εφίλησε γλυκά γλυκά το πατρικό του χώμα.

Έβραζε μέσα του η καρδιά και στα ματόκλαδά του

καθάριο, φωτοστόλουστο, ξεφύτρωσ' ένα δάκρυ...

Χαρά στο χόρτο πώλαχε να πιη σε τέτοια βρύση.

Πλαγιάζει ο λεονταρόψυχος! Τα νιάτα, η θωριά του,

τ' αστέρια βλέπουν με χαρά και κάπου κάπου αφήνουν

κρυφά το θόλο τ' ουρανού για να διαβούν σιμά του.

Μοσχοβολάει τριγύρω του και τον σφιχταγκαλιάζει

στον κόρφο της η άνοιξη, σα νά'τανε παιδί της•

Χαρούμενα τα λούλουδα φιλούν το μέτωπο του.

χάνει με μιας την ασχημιά και την ταπεινοσύνη

ο έρμος ο αζώηρος, η ποταπή η λαψάνα,

γλυκαίνει το χαμαίδρυο, στου χαμαιλειού τη ρίζα

αποκοιμιέται ο θάνατος και το περιπλοκάδι,

που πάντα κρύβεται δειλό και τ' άπλερο κορμί του

αλλού στυλώνει το φτωχό, δυναμωμένο τώρα

τρελλό, περηφανεύεται και θέλει να κλαρώση

στ'ανδρειωμένο μέτωπο για ν' ακουστή πως ήταν

στη φοβερή παραμονή μια τρίχ' απ' τα μαλλιά του.

Πλαγιάζει ο λιονταρόψυχος! Του ύπνου του οι ώραις

όσο κι'αν φύγουν γρήγορα, μεσότοιχο θα γένουν

ν'αποστομώσουν το θολό, τ' αγριωμένο κύμα

του χρόνου που μας έπνιξε. Μ' εκείνην την ρανίδα

πώσταξ' από τα μάτια του θα ξεπλυθή η μαυράδα,

που ελέρωνε της μοίρας μας το νεκρικό δεφτέρι.

Ο Διάκος στο κρεββάτι του, ζωσμένος τη φλοκάτη,

σαν αητός μες στη φωλιά, ολάκερο ένα γένος

έκλωθ' εκείνην την βραδιά. Όταν προβάλ'η μέρα,

θα νάβγουν τ' αητόπουλα με τροχισμένα νύχια,

με θεριεμμένα τα φτερά, ν'αρχίσουν το κυνήγι...

Πλάστη μεγαλοδύναμε! Αξίωσέ μας όλους,

πριν μας σκεπάση η μαύρη γη, στα δουλωμένα πλάγια

να κοιμηθούμε μια νυχτιά τον ύπνο του Θανάση!

                                

Ο π. Σεραφείμ Ρόουζ και η «ασθένεια της ορθότητας»

Αποσπάσματα από το βιβλίο του ιερομονάχου Δαμασκηνού π.Σεραφείμ Ρόουζ, Η ζωή και τα έργα του, εκδ. Μυριόβιβλος, τόμ. Γ΄, σελ. 175-179, 186-188, 302-307. Ο π. Σεραφείμ αναφέρεται στις διαμάχες μεταξύ ορθοδόξων. Στο βιβλίο δίνονται παραπομπές για όλα τα παραθέματα από κείμενα του π. Σεραφείμ, αλλά εδώ τις παραλείπουμε.

«Ανεξάρτητα από το πόσο “σωστός” μπορεί να είσαι στις διάφορες θέσεις σου,

θα πρέπει επίσης να είσαι ευγενικός και διπλωματικός. Το πρώτο και σημαντικό πράγμα δεν είναι διόλου το “σωστό”, αλλά η χριστιανική αγάπη και η αρμονία. […] Ο ζήλος που παρουσιάζεις για τις ακολουθίες στην αγγλική, η ψαλμωδία του εκκλησιάσματος κ.λ.π., δεν είναι καταρχήν κατά Θεόν ζήλος, δεν είναι βασισμένος στον Χριστιανισμό· είναι, αντίθετα, μόνο επίμονο ίδιον θέλημα, ένα σύμπτωμα της “ασθένειας της ορθότητας” που πλήττει τόσο πολλούς νεοφώτιστους και τους οδηγεί κατευθείαν στην καταστροφή…» (σελ. 202-203).

«Η μόνη έγνοια μου είναι να αποφύγω μια περιττή δημόσια “διαπάλη” μεταξύ μελών της μίας και ίδιας Ορθόδοξης Εκκλησίας» (σελ. 305).

Κηρύσσοντας την εσωτερική Ορθοδοξία της καρδιάς, ο π. Σεραφείμ προειδοποίησε ενάντια στον «μαθηματικό υπολογισμό» και την επίκριση. Προσδιόρισε αυτό ως πειρασμό της επακόλουθης «εξωτερικής φρόνησης». «Μερικές φορές» είπε «ο ζήλος κάποιου για την “Ορθοδοξία” (σε εισαγωγικά) μπορεί να είναι τόσο υπερβολικός που επιφέρει μια κατάσταση παρόμοια με αυτήν που ανάγκασε μια ηλικιωμένη Ρωσίδα να παρατηρήσει σχετικά με έναν ενθουσιώδη Αμερικανό νεοφώτιστο: “Καλά, βεβαίως είναι ορθόδοξος, εντάξει – αλλά είναι αυτός χριστιανός;”. Να είσαι “ορθόδοξος αλλά όχι χριστιανός” είναι μια κατάσταση που έχει ένα ιδιαίτερο όνομα στη χριστιανική γλώσσα: σημαίνει να είσαι ένας Φαρισαίος, να είσαι τόσο κολλημένος στο γράμμα των κανόνων της Εκκλησίας, που κάποιος χάνει το πνεύμα που του δίνει ζωή, το πνεύμα του αληθινού χριστιανού».

Ο π. Σεραφείμ επισήμανε πως μπορούμε να παρασυρθούμε από την «ορθότητα» ακόμη και με μικρούς τρόπους: «Μπορούμε να συμπαθήσουμε τις καλοφτιαγμένες βυζαντινές εικόνες (που είναι ένα καλό πράγμα), αλλά πηγαίνουμε πάρα πολύ μακριά εάν περιφρονούμε τις περισσότερες εικόνες της σύγχρονης τεχνοτροπίας που είναι ακόμα σε πολλές από τις εκκλησίες μας. Το ίδιο πράγμα γίνεται με το ψάλσιμο στην Εκκλησία, την αρχιτεκτονική, το να ακολουθούμε τους σωστούς κανόνες των νηστειών, τη γονυκλισία στην εκκλησία κ.λ.π…».

«Εάν είσαστε συγκινημένοι για την κατοχή του σωστού είδους εικόνων και αρχίσετε να λέτε “Εκεί είναι μια εικόνα λανθασμένης τεχνοτροπίας στην εκκλησία μας”, πρέπει να είστε πολύ προσεκτικοί, επειδή δίνετε όλη σας την έμφαση σε κάτι εξωτερικό. Στην πραγματικότητα, εάν εκεί υπάρχει μία εκκλησία με εικόνες μόνο σωστής τεχνοτροπίας, εγώ είμαι καχύποπτος γι’ αυτό, επειδή ίσως (οι άνθρωποι εκεί) ακολουθούν μόνο τη μόδα. Υπάρχει μια περίπτωση (μία από τις πολλές) στην οποία μια εκκλησία είχε παλαιές, αυθεντικές ρωσικές εικόνες – κάποιες καλές και μερικές μάλλον φτηνού γούστου, ζωγραφισμένες με ένα σχετικά νέο ύφος – και ένα ενθουσιώδες πρόσωπο τις αφαίρεσε όλες και έβαλε νέες, τυπωμένες χάρτινες εικόνες με άριστο βυζαντινό ύφος. Και ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Οι άνθρωποι έχασαν εκεί την επαφή με την παράδοση, με τους ανθρώπους που τους έδωσαν την Ορθοδοξία. Αφαίρεσαν τις αρχικές εικόνες, στις οποίες οι πιστοί είχαν προσευχηθεί πριν για αιώνες». […]

Ο π. Σεραφείμ παρατήρησε επίσης πως μπορεί να ακολουθούμε την «εξωτερική σοφία» όταν καταπιανόμαστε με εξυψωμένες ιδέες: «Είναι η μόδα τώρα να μαθαίνουν για την ευχή του Ιησού, να διαβάζουν Φιλοκαλία, προκειμένου να πάμε “πίσω στους Πατέρες”. Αυτά τα είδη πραγμάτων επίσης δεν θα μας σώσουν – είναι εξωτερικά. Μπορούν να είναι χρήσιμα εάν χρησιμοποιούνται σωστά, αλλά εάν γίνουν πάθος σου, το πρώτο πράγμα που κάνεις μετά είναι ότι αυτά γίνονται εξωτερικά που οδηγούν όχι στον Χριστό, αλλά στον Αντίχριστο».

Ο π. Σεραφείμ συμφωνούσε με τον προφήτη άγιο Ιγνάτιο Μπραντσανίνωφ, του δεκάτου ενάτου αιώνα, στη διδασκαλία ότι μόνο εκείνοι που αισθάνονται τη Βασιλεία του Θεού στις καρδιές τους θα είναι σε θέση να αναγνωρίσουν την αληθινή φύση του Αντιχρίστου όταν έλθει. Σε αντίθεση, ο π. Σεραφείμ δήλωσε πως «ο “υπέρ-ορθόδοξος” σήμερα μπορεί πολύ εύκολα να γίνει το θήραμα του Αντιχρίστου». Σε μερικά μέρη είπε πώς αυτό θα συμβεί: «Ο Βλαδίμηρος Σολόβιεφ, στη “Σύντομη ιστορία περί Αντιχρίστου”, με εφευρετικότητα προτείνει ότι ο Αντίχριστος, προκειμένου να προσελκύσει τους συντηρητικούς της Ορθοδοξίας, θα ανοίξει ένα μουσείο όλων των χριστιανικών αρχαιοτήτων. Ίσως οι πραγματικές εικόνες του ίδιου του Αντιχρίστου (Αποκ. 13, 14) θα είναι σε καλό βυζαντινό ύφος – αυτό θα είναι μια νηφάλια (“αντιμεθυστική”) σκέψη για μας.

Ο Αντίχριστος θα πρέπει να γίνει κατανοητός ως πνευματικό φαινόμενο. Γιατί ο καθένας στον κόσμο θα θελήσει να τον προσκυνήσει; Προφανώς, επειδή υπάρχει κάτι σε αυτόν το οποίο θα ανταποκρίνεται σε κάτι δικό μας – κάτι που είναι απουσία του Χριστού σε μας. εάν τον προσκυνήσουμε (ο Θεός απαγορεύει να κάνουμε έτσι), θα είναι επειδή θα αισθανθούμε μια έλξη σε κάποιο εξωτερικό πράγμα, το οποίο ακόμη μπορεί και να μοιάζει με τον Χριστιανισμό, δεδομένου ότι “αντίχριστος” σημαίνει αυτός που “είναι στη θέση του Χριστού” ή μοιάζει με τον Χριστό». […]

Συχνά ο π. Σεραφείμ σχολίασε τον κίνδυνο να κάνουμε την Ορθοδοξία να έχει ένα «ύφος», ένα «στυλ», ενώ συγχρόνως να αγνοούμε τα πιο βασικά καθήκοντα κάποιου ως χριστιανού. Σε μια ομιλία είπε: «Ίσως καυχιόμαστε ότι νηστεύουμε, έχουμε τις “σωστές εικόνες” και τη “σωστή εκκλησιαστική ψαλμωδία”, κάνουμε ελεημοσύνη στους φτωχούς και ίσως δίνουμε τη δεκάτη στην εκκλησία. Χαιρόμαστε τις ένδοξες πατερικές διδασκαλίες και τις θεολογικές συζητήσεις χωρίς να έχουμε στις καρδιές μας την απλότητα του Χριστού και το πραγματικό έλεος για τη δοκιμασία – τότε δική μας είναι μια “πνευματικότητα με άνεση” και δεν θα έχουμε τους πνευματικούς καρπούς που θα προσφερθούν από εκείνους που δεν έχουν όλες αυτές τις “ανέσεις” και οι οποίοι δοκιμάζονται βαθιά και αγωνίζονται για τον Χριστό».

Το 1979, όταν μιλούσε για τον αρχιεπίσκοπο Ανδρέα του Νέου Ντιβέγιεβο, ο οποίος είχε αναπαυτεί ένα έτος πιο πριν, ο π. Σεραφείμ είπε: «[…] Μπορούμε να ζούμε κοντά σε μια εκκλησία, να έχουμε ακολουθίες στην αγγλική, έναν καλό ιερέα, να πηγαίνουμε συχνά στην εκκλησία και να κοινωνούμε, να είμαστε στη “σωστή” δικαιοδοσία, και να είμαστε ακόμα ψυχροί, αναίσθητοι, αλαζονικοί και υπερήφανοι, όπως ο άγιος Τύχων του Ζαντόνσκ είχε πει».

Στην ίδια συζήτηση ο π. Σεραφείμ μίλησε για τον τρόπο με τον οποίο κάποιος μπορεί να προσπαθεί να είναι «πνευματικός» παραμελώντας τη βασική χριστιανική αγάπη: «Η πνευματική ζωή μας δεν είναι κάποια βιβλιοφιλία ή κάτι που ακολουθεί τους τύπους. Όλα όσα μαθαίνουμε πρέπει να γίνουν μέρος της ζωής μας και να είναι κάτι φυσικό για μας. μπορούμε να διαβάζουμε για ησυχασμό και την ευχή του Ιησού, παραδείγματος χάριν, και να αρχίσουμε να τη λέμε οι ίδιοι, και να είμαστε ακόμα τυφλοί στα πάθη μας, μη βλέποντας ότι αυτό είναι μια δοκιμασία για τον χριστιανισμό μας που έρχεται σε ένα πιο βασικό επίπεδο από το να λέμε την ευχή του Ιησού».

«Σε οποιοδήποτε σημείο και αν είστε στην πνευματική σας ζωή» συμβούλευε ο π. Σεραφείμ, «αρχίστε από εκεί αμέσως να συμμετέχετε στη ζωή της Εκκλησίας, αγωνιστείτε για τον Θεό, αγαπήστε ο ένας τον άλλον, ενημερωθείτε για τους ανθρώπους γύρω σας, για να δείτε ότι είστε υπεύθυνοι για αυτούς, ώστε να είστε τουλάχιστον καλοί και πρόσχαροι, προσπαθώντας να κάνετε καλές πράξεις. Πρόκειται να γνωρίστε τη δυστυχία των άλλων, να τους κάνετε να ευθυμήσουν και να τους βοηθήσετε. Όλα αυτά τα πράγματα προωθούν το βίωμα της Χάριτος στην Εκκλησία». […]

***

«Στον προτεσταντικό κόσμο, έχουμε πολλά παραδείγματα ανθρώπων με μαλακές καρδιές, οι οποίοι, για την αγάπη του Χριστού, δείχνουν καλοσύνη σε άλλους ανθρώπους. Αυτό είναι ο βασικός χριστιανισμός. Δεν πρέπει, βιώνοντας την ορθόδοξη ζωή, να σκεφτόμαστε ότι μπορούμε να είμαστε ψυχροί και σκληροί και σωστοί και να είμαστε ακόμα χριστιανοί. Με το να είμαστε σωστοί, αυτή είναι η εξωτερική πλευρά του Χριστιανισμού. Είναι σημαντικό, αλλά όχι πρώτης σπουδαιότητας. Πρώτης σπουδαιότητας είναι η καρδιά. Η καρδιά πρέπει να είναι μαλακή, η καρδιά πρέπει να είναι θερμή. Εάν δεν έχουμε αυτήν τη θερμή καρδιά, πρέπει να ζητήσουμε από τον Θεό να μας τη δώσει και πρέπει να δοκιμαστούμε για να κάνουμε εκείνα τα πράγματα με τα οποία μπορούμε να την αποκτήσουμε. Προπάντων, πρέπει να δούμε ότι δεν το κατέχουμε αυτό – επειδή είμαστε ψυχροί. Επομένως, δεν θα εμπιστευθούμε τον λόγο μας και τα συμπεράσματα τις λογικής του μυαλού μας, από τα οποία πρέπει να είμαστε κάπως “ελεύθεροι”. Εάν κάνουμε αυτό, εισερχόμενοι στη μυσταγωγική ζωή της Εκκλησίας και λαμβάνοντας τη χάρη του Θεού, κατόπιν ο Θεός ο ίδιος αρχίζει να μας φωτίζει…

Ένα πράγμα που μπορεί να μας σώσει είναι η απλότητα. Μπορεί να είναι δική μας εάν στις καρδιές μας προσευχόμαστε στον Θεό να μας κάνει απλούς· εάν ακριβώς δεν θεωρούμε τους εαυτούς μας τόσο σοφούς· εάν, όταν γίνεται μία ερώτηση όπως “Μπορούμε εμείς να αγιογραφήσουμε μια εικόνα του Θεού Πατέρα”, δεν βρίσκουμε μια γρήγορη απάντηση λέγοντας “Ω, φυσικά αυτός είναι ο τρόπος – που αναφέρεται σε αυτήν και αυτήν τη Σύνοδο, σύμφωνα με τον τάδε και τάδε αριθμό”. Είτε εμείς, γνωρίζοντας ότι έχουμε δίκαιο, πρέπει να αφορίσουμε τον καθένα, οπότε σ’ αυτή την περίπτωση θα παθιαστούμε και θα βγούμε εκτός ελέγχου· ειδάλλως πρέπει να σταματήσουμε και να σκεφτούμε “Καλά, υποθέτω ότι δεν ξέρω πάρα πολλά”. Όσο περισσότερο έχουμε αυτήν τη δεύτερη τοποθέτηση, τόσο περισσότερο θα προστατευθούμε από τους πνευματικούς κινδύνους.

Δεχτείτε απλά την πίστη που πήρατε από τους πατέρες σας. Εάν υπάρχει ένας πολύ απλός ιερέας με τον οποίο συμβαίνει να σχετίζεστε, να ευχαριστείτε τον Θεό που έχετε κάποιον σαν κι αυτόν. Μπορείτε να μάθετε πολλά πράγματα από αυτόν: επειδή είστε τόσο σύνθετοι, διανοούμενοι και ευμετάβλητοι, αυτοί οι απλοί ιερείς μπορούν να σας δώσουν κάτι πολύ καλό…

Μόλις αρχίζετε να ακούτε ή να σκέφτεστε τις επικριτικές δηλώσεις (σχετικά με ανθρώπους της Εκκλησίας), πρέπει να σταματήσετε και να προειδοποιήσετε τον εαυτό σας ότι, ακόμα κι αν είναι αληθινό – επειδή συχνά εκείνες οι δηλώσεις είναι μέχρι ενός σημείου αληθινές – αυτή η επικριτική τοποθέτηση είναι ένα πολύ αρνητικό πράγμα. Δεν θα σας οδηγήσει πουθενά. Στο τέλος μπορεί να σας βγάλει εκτός Εκκλησίας. Επομένως, πρέπει να σταματήσετε σε εκείνο το σημείο και να θυμηθείτε να μην κρίνετε και να σκεφτείτε πως δεν είστε τόσο σοφοί ώστε να γνωρίζετε καλύτερα. Αντίθετα, προσπαθήστε να μάθετε, ίσως χωρίς λόγια, από μερικούς από εκείνους τους ανθρώπους τους οποίους ίσως έχετε επικρίνει…

Εάν ακολουθήσουμε την απλή οδό – δυσπιστώντας ως προς τη δική μας σοφία, κάνοντας ό,τι καλύτερο μπορούμε με το μυαλό μας, διαπιστώνοντας πως το μυαλό μας, χωρίς τη θέρμη της καρδιάς, είναι ένα πολύ αδύνατο εργαλείο – μια ορθόδοξη φιλοσοφία της ζωής θα αρχίσει κατόπιν να διαμορφώνεται σε μας». […]

***

«…Εάν πάρετε οποιοδήποτε γραπτό του αρχιεπισκόπου Ιωάννη [«Ν»: αγίου Ιωάννη Μαξίμοβιτς], είτε ένα κήρυγμα είτε ένα μεγάλο άρθρο, διαπιστώνετε πως δεν υπάρχει καμιά απολύτως διαμάχη. Ακόμα και όταν “μάχεται” κάποιον, όπως τον π. Σέργιο Μπουλγκάκωφ, και πρέπει να παρουσιάσει ότι αναφέρει τους Πατέρες λανθασμένα και ότι η διδασκαλία του δεν είναι ορθόδοξη, ακόμα και εκεί δεν δίνει την εντύπωση ότι παλεύει, όπως οι ακαδημαϊκοί θεολόγοι μας. αντίθετα, είναι πολύ ήρεμος. Υπάρχει μια ορισμένη διδασκαλία των Πατέρων, την οποία παρουσιάζει· και όπου ο π. Σέργιος Μπουλγκάκωφ ξεφεύγει, το δείχνει. Τα λόγια του είναι πειστικά όχι με βάση τη λογική επιχειρηματολογία, αλλά μάλλον από την παρουσίαση της πατερικής διδασκαλίας στο αρχικό της κείμενο.

Μερικοί άνθρωποι που πηγαίνουν στις ακαδημαϊκές σχολές αγαπούν πολύ να “αποδεικνύουν” ότι κάποιος άλλος δεν είναι γνώστης και έτσι “θριαμβεύουν”. Είναι όπως η προπτυχιακή φοιτητική διαπάλη. Ο αρχιεπίσκοπος Ιωάννης ήταν υπεράνω αυτών, παρουσιάζοντας ήρεμα και με σαφήνεια ποια είναι η αληθινή διδασκαλία της Εκκλησίας, και χωρίς να διεγείρεται από τις μικροπρέπειες. Αυτή η ελευθερία του θεολογικού του πνεύματος είναι πολύ σημαντική για μας…» […]

«Δυστυχώς, συμβαίνει μερικές φορές, ειδικά κατά την κρίση της διαμάχης, οι βασικά υγιείς ορθόδοξες θέσεις να είναι υπερβάλλουσες από τη μία πλευρά και παρανοημένες από την άλλη· και έτσι, μια εξ ολοκλήρου παραπλανητική εντύπωση δημιουργείται σε μερικούς ότι το κίνητρο της αληθινής Ορθοδοξίας σήμερα είναι ένα είδος “εξτρεμισμού”, κάποιο είδος “αντίδρασης εκ δεξιών” στην επικρατούσα “αριστερή πλευρά” που τώρα ακολουθείται από τους προκαθημένους των Ορθοδόξων Εκκλησιών». […]

Ο π. Σεραφείμ απείχε πολύ από το να αναμιχθεί στις παρατεταμένες δημόσιες διαμάχες, με τα ατελείωτα έγγραφα των ανταπαντήσεων και της αυτοδικαίωσης. Όταν είδε να προσβάλλεται η Ορθοδοξία που είχε παραλάβει, έγραφε συνήθως ένα μοναδικό άρθρο για να την υπερασπιστεί – όπως έκανε κι ο αρχιεπίσκοπος Ιωάννης – αλλά έπειτα θα περιοριζόταν σ’ αυτό, χωρίς να δώσει συνέχεια. […]

Το 1979 άρχισε να λαμβάνει επιστολές για μια προσωπική διαμάχη μεταξύ δύο ορθόδοξων μοναστηριών στην Αμερική. Ο ηγούμενος του ενός μοναστηριού είχε συναισθηματικά ξεσπάσματα και ήταν στα πρόθυρα καρδιοπάθειας επειδή ο επικεφαλής ενός άλλου μοναστηριού εξέταζε τα προσόντα του και υποστήριζε ότι ξέρει το «αληθινό» υπόβαθρό του. Η πρώτη μονή προσέλαβε ένα δικηγόρο για να μηνύσει τον άλλο ηγούμενο για «συκοφαντική δυσφήμιση» εάν συγκεντρώνονταν επαρκή στοιχεία της δημόσιας δυσφήμισης. Όταν το μοναστήρι έστειλε στον π. Σεραφείμ ένα άρθρο υπερασπίζοντας τον ηγούμενό τους ενάντια στη δυσφήμιση, ο π. Σεραφείμ συμβούλευσε τους μοναχούς «να σταματήσουν αυτή την αντιπαράθεση σε αυτό το αμφισβητούμενο επίπεδο». «Η μόνη ελπίδα μας να καθαρίσουμε τον αέρα» είπε «είναι να αποφύγουμε τις διαμάχες όσο μπορούμε, να ξεφύγουμε από αυτές όσο μπορούμε πιο πολύ, να υψώσουμε τα μάτια μας σε αυτό που βρίσκεται από πάνω μας και δεν περισπάται από τα κοσμικά πράγματα. Λέγεται ευκολότερα απ’ ό,τι γίνεται! – αλλά μπορούμε να κάνουμε μια προσπάθεια».

Επίσης το 1979, όταν του έγραψε ένας ορθόδοξος ιεραπόστολος παραπονούμενος για τις δηλώσεις και τα γραπτά ορισμένων επισκόπων, ο π. Σεραφείμ τον συμβούλευσε πως «το καλύτερο πράγμα είναι να το “ξεχάσει”». «Όλο αυτό» συνέχισε «είναι ένα λυπηρό υπόβαθρο των συγχρόνων ορθοδόξων μας εργατών – εδώ έχετε δίκιο. Αλλά παρακαλώ ακούστε αυτό: Δεν μπορούμε απλά να αφήσουμε τις θέσεις, την έμπνευση και τις ιεραποστολικές μας εργασίες να χρωματίζονται από όλους αυτούς τους αρνητικούς παράγοντες: πρέπει οι ίδιοι να δημιουργούμε μια θετική προοπτική που θα εμπνέει εμάς και τους άλλους».

Προσδιορίζοντας την αιτία των διαφωνιών στη σημερινή Εκκλησία, ο π. Σεραφείμ έγραψε πως «Είναι όλα κάπως συνδεδεμένα με το μεγάλο πρόβλημα της σύγχρονης Ορθοδοξίας μας (όπου προσπαθεί να είναι σοβαρή και πιστή στην παράδοση): πάρα πολύ λογική και όχι αρκετή καρδιά. Το έχουμε δει αυτό… στους ιερείς που ακολουθούν τη “γραμμή της Βοστώνης”, στους πολυάριθμους νεοφώτιστους… Αλλά γιατί να βλέπουμε πιο πέρα; Το βλέπω σε μένα, είναι μέρος του αέρα που αναπνέουμε στη “διαφωτισμένη”, προσανατολισμένη στη λογική και το νου εποχή μας».

Αλλού έγραψε: «Πρέπει να υπάρξει περισσότερη καρδιά στην Ορθοδοξία μας και λιγότερη “λογική των κανόνων”, που οδηγεί στη διχόνοια και το σχίσμα».

 

πηγή

Νήστευε, όμως τον έτρεφαν οι έπαινοι των ανθρώπων.

Σὲ μιὰ κωμόπολη ζοῦσε κάποιος ποὺ τόσο πολὺ νήστευε, ὥστε ὅλοι νὰ τὸν διαφημίζουν σὰν μεγάλο νηστευτή. Ἡ φήμη του ἔφθασε καὶ στὸν ἀββὰ Ζήνωνα. Τότε ὁ ἀββὰς τὸν κάλεσε κοντά του. Ἐκεῖνος ἦρθε. Χαιρετήθηκαν καὶ κάθισαν. Ὁ ἀββὰς ἄρχισε τὸ ἐργόχειρό του καὶ ἡ ὥρα περνοῦσε σὲ ἀπόλυτη σιωπή.

 Ὁ νηστευτής, μὴ μπορώντας νὰ μιλήσει, ἄρχισε νὰ στενοχωρεῖται καὶ ν' ἀδημονεῖ. Στὸ τέλος δὲν ἄντεξε καὶ εἶπε:
- Εὐχήσου γιὰ μένα, ἀββά, γιατὶ θέλω νὰ φύγω.
- Γιατί; τὸν ρώτησε ἐκεῖνος.
- Νιώθω σφίξιμο στὴν καρδιά μου καὶ δὲν ξέρω τί συμβαίνει. Στὸν κόσμο νηστεύω μέχρι τὸ βράδυ καὶ δὲν νιώθω καμιὰ δυσκολία. Ἐδῶ στὴν ἔρημο δὲν ἀντέχω.

- Στὸν κόσμο, τοῦ ἀπαντᾶ ὁ ἀββᾶς, ἀπὸ τὰ αὐτιά σου τρέφεσαι. Σὲ τρέφουν οἱ ἔπαινοι τῶν ἀνθρώπων. Πήγαινε λοιπόν καί, ὅπως οἱ ἄλλοι, νὰ κάνεις κάθε μέρα ἐνάτη (δηλ. νὰ γευματίζεις μιὰ φορὰ στὶς τρεῖς τὸ ἀπόγευμα).

Ὁ νηστευτὴς πῆγε πάλι στὸν κόσμο καὶ μὲ δυσκολία καὶ θλίψη περίμενε τὴν ὥρα τοῦ φαγητοῦ, ἐνῶ ἄλλοτε μὲ εὐκολία νήστευε μέχρι τὸ βράδυ. Τὸ διαπίστωσαν αὐτὸ οἱ γνωστοί του καὶ ἔλεγαν μεταξύ τους:
- Φαίνεται ὅτι δαιμόνιο τὸν κυρίευσε.
 

Λυπημένος ἐκεῖνος πῆγε πάλι στὸν ἀββὰ Ζήνωνα καὶ τοῦ περιέγραψε τὴ νέα κατάσταση. Καὶ ὁ Γέροντας τοῦ εἶπε:
- Αὐτὸς εἶναι ὁ σωστὸς δρόμος. Αὐτὸ εἶναι τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Μακριὰ ἀπὸ τοὺς ἐπαίνους νὰ ἐργάζεσαι μυστικὰ καὶ μὲ κόπο τὴν ἀρετή.

πηγή

«Ουκρανία έχεις ταλέντο»

Ηταν 2009 όταν με το ταλέντο της είχε καταφέρει να κερδίσει την πρώτη θέση στο ριάλιτι σόου «Ουκρανία έχεις ταλέντο». Σήμερα, σχεδόν πέντε χρόνια μετά, με τις μοναδικές της ικανότητες στη «ζωγραφική με την άμμο» που τις χάρισαν το «βραβείο», έχει καταφέρει να κάνει πάνω από 25.000.000 χρήστες του Youtube να δακρύσουν. Ο λόγος για την Kseniya Simonova από την Κριμαία. Η εμφάνισή της στο ριάλιτι σόου σήμερα είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, λόγω της έκρυθμης κατάστασης που επικρατεί στην Ουκρανία.
Το 2009 είχε δώσει μία εκπληκτική παράσταση με άμμο, παρουσιάζοντας μία συγκινητική ιστορία που διαδραματίζεται κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Σήμερα, η ιστορία που δημιούργησε με τα... χέρια της θυμίζει την κατάσταση που επικρατεί στην Κριμαία.

Εγωισμός

«Εγωιστής είναι τελικά ένας δειλός, τόσο δειλός που δεν μπορεί να κάνει τίποτα ουσιαστικό, ούτε να αγαπάει τον εαυτό του. Και εγωιστής δεν είναι εκείνος που αγαπάει τον εαυτό του, όπως επιπόλαια νομίζουμε. Εγωιστής είναι εκείνος που δεν αγαπάει τον εαυτό του. Που γι’ αυτό ακριβώς προσπαθεί να πείσει τους άλλους πως αξίζει, πως είναι σπουδαίος. Επειδή δεν το πιστεύει ο ίδιος. Αγωνίζεται με κάθε τρόπο να επιβάλει τούτη την καλή μαρτυρία, ώστε η μαρτυρία να επιστρέψει στον ίδιο και να γλιτώσει από την αυτοαμφισβήτηση. Γι’ αυτό άλλωστε ο εγωισμός ενέχει βία. Γιατί κουβαλάει αγωνία, ανάγκη και τρόμο πτώσης στο εσώτερο κενό».

Μάρω Βαμβουνάκη

Τα τω Καίσαρι...

Από την ιστορία της Ρωσικής Εκκλησίας

 

του Αλεξάνδρου  Σολζενίτσυν

 

Η Εκκλησία, ως έθνος που "δεν είναι εκ του κόσμου τούτου", έγινε στόχος κάθε κράτους, όταν οι πολιτικοί άρχοντες θεώρησαν ότι μπορούσαν να της ρίξουν το φταίξιμο, ή να τη χτυπήσουν "κάτω από τη μέση".

 Όπως είδαμε, το κράτος αντιλαμβανόταν το διαχωρισμό της εκκλησίας από αυτό με τέτοιο τρόπο, ώστε πίστευε ότι τα κτήρια της λατρείας κι όσα ήταν κρεμασμένα, καρφωμένα ή ζωγραφισμένα μέσα σ' αυτά ανήκαν στο κράτος, ενώ στην Εκκλησία απέμεινε μόνο η Εκκλησία που εδρεύει στις καρδιές, όπως λέει η Αγία Γραφή. Έτσι το 1918, όταν φαινόταν ότι είχε κερδιθεί η πολιτική νίκη, και πιο εύκολα απ' ότι περίμενε κανείς, αποφάσισαν να αρχίσουν τις δημεύσεις της εκκλησιαστικής περιουσίας. Αυτή η επίθεση προκάλεσε μεγάλη αγανάκτηση στον λαό. Επειδή όμως τότε μαινόταν ο εμφύλιος πόλεμος, θα ήταν παράλογο να δημιουργηθεί ένα ακόμη εσωτερικό μέτωπο εναντίων των θρήσκων. Αναγκάστηκαν λοιπόν να αναβάλουν για αργότερα τον διάλογο μεταξύ κομμουνιστών και χριστιανών.
...
(Εξηγεί σύντομα τα γεγονότα του λιμού του Βόλγα)
...
Η αλυσίδα των συνεπειών είναι άμεση και σύντομη: οι κάτοικοι της περιοχής του Βόλγα έτρωγαν τα παιδιά τους, επειδή εμείς θέλαμε να απαλλαγούμε το συντομότερο δυνατό από τη Συντακτική συνέλευση.

Μα η μεγαλοφυϊα της πολιτικής είναι να καταφέρνεις να αντλείς επιτυχίες από μιαν εθνική συμφορά.Τους ήρθε η φαεινή ιδέα: μ' ένα κτύπημα να ρίξουμε τρεις μπίλιες του μπιλιάρδου στην ίδια τρύπα. Ας ταΐσουν οι παπάδες την περιοχή του Βόλγα! Είναι χριστιανοί, είναι καλοί άνθρωποι γιατί όχι;

 
1) αν αρνηθούν θα φορτώσουμε στη ράχη τους τον λιμό και θα συντρίψουμε την Εκκλησία,
2) αν δεχτούν θα σαρώσουμε τις εκκλησίες (εννοεί θα αρπάξουν οτιδήποτε βρουν μέσα),
3) και στις δυο περιπτώσεις θα αυξήσουμε το συναλαγματικό μας απόθεμα.
(...)
Και τότε τους έρχεται μια σκέψη - κεραυνός! Μια σκέψη - διάταγμα! Το διάταγμα της Πανρωσικής Επιτροπής (26 Φεβρουαρίου): να αφαιρεθούν από τους ναούς όλα τα τιμαλφή - για τους πεινασμένους.

Ο πατριάρχης διαμαρτυρήθηκε στον Καλίνιν αλλά εκείνος δεν απάντησε. Τότε στις 28 Φεβρουαρίου ο πατριάρχης συνέταξε μια καινούρια, μοιραία επιστολή: κατά την άποψη της Εκκλησίας, μια τέτοια πράξη είναι ιεροσυλία και δεν μπορούμε να εγκρίνουμε τις κατασχέσεις.

Τώρα, ύστερα από πενήντα χρόνια που πέρασαν, είναι εύκολο να κατακρίνει κανείς τον πατριάρχη . Βέβαια οι ηγέτες μιας χριστιανικής Εκκλησίας δε θα έπρεπε να παρασύρονται από τέτοιες σκέψεις: μα δεν έχει άλλους πόρους η σοβιετική εξουσία; ή ποιος φταίει για το λιμό στο Βόλγα; Δεν έπρεπε να γατζώνεται απ' αυτά τα τιμαλφή, γιατί δεν μπορούσε να βασιστεί σ' αυτά η αναγέννηση (αν θα γινόταν) της πίστης με καινούρια ένταση...

 

 

 

(Απoσπάσματα από το "Αρχιπέλαγος του Γκούλαγκ"  Εκδόσεις ΒΙΠΕΡ, Μετάφραση Κύρα Σίνου, Τόμος Β, σελίδες 56-63).