Αν κάποιος με ρωτούσε……

Της Pιτσας Mασουρα

Αν κάποιος με ρωτούσε, τι θα προτιμούσες να γράψεις αυτές τις μέρες; Μήπως για το Πάσχα; Κι αν ναι, τι θα επέλεγες να προτάξεις; Χμ! `Ισως την τάση του `Ελληνα να συντρίβει μεγαλοβδομαδιάτικα φόβους κι αγωνίες και να επιστρέφει στη γενέθλια γη, όχι απλώς για να μεθέξει της βαθιάς συγκίνησης της Ταφής του Κυρίου και του φαντασιακού κόσμου των αναστάσιμων ύμνων, αλλά για να αισθανθεί ότι η πασχαλινή παράδοση (όπως την παρέλαβε από τους προγόνους) ενισχύει ακόμη και τώρα τη συλλογική συνείδηση με επίκεντρο την προσήλωση στο θείο. Αν και, όπως γράφει ο Ζοζέ Σαραμάγκου στον «Κάιν»: «Η ιστορία των ανθρώπων είναι η ιστορία της ασυνεννοησίας τους με τον Θεό – ούτε αυτός καταλαβαίνει εμάς, ούτε εμείς εκείνον».

Μήπως όμως θα ’ταν προτιμότερο να γράψεις για τη δικαιοσύνη; Δεν ξέρω. Δεν ανιχνεύω πουθενά δικαιοσύνη. Αλλά, αν τελικά την επέλεγα, θα τη θωρούσα μέσα από την ευρεία της έννοια: υποχρεώσεις προς τον τρίτο, σεβασμό στα διαφορετικά πιστεύω και το θρήσκευμά του, συγκρούσεις ανάμεσα στα ατομικά δικαιώματα, διανεμητική δικαιοσύνη και κοινό καλό, αλληλεγγύη… `Ενας φίλος μου ’πε: γράψε για την ευτυχία, χαζό! Στην Ευρώπη πληθαίνουν οι δημοσκοπήσεις για το τι σημαίνει ευτυχία. Ωχ, ανέκραξα, επαναπροσδιορισμός συναισθηματικών καταστάσεων! Κακό αυτό. `Ανθρωπος κι εγώ συνηθισμένος, πολλές φορές έψαξα να βρω μια συνταγή, να εφαρμόσω κανόνες – γιατί όχι, αν ήταν να γενώ ευτυχισμένη. Σπανίως όμως τέλειωνα το εγχειρίδιο της ευτυχίας και σπανίως εφάρμοζα τις συνταγές. `Ορθωνα, ωστόσο, στιγμιαία το ανάστημά μου, έτοιμη να κατακτήσω τον παρόντα κόσμο, κι ύστερα γινόμουν ακούσιος νάνος που ποτέ δεν του δόθηκε η ευκαιρία να ξεφυλλίσει ένα τέτοιο βιβλίο. Γιατί; Γιατί η ευτυχία δεν θυμίζει πυθαγόρειο θεώρημα. Είναι υποκειμενική, βασανιστική, αδυσώπητη, κατακτητική, φευγάτη και πολλές φορές απούσα. Προφανώς, ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος έδωσε εντολή να συνταχθεί κατάλογος εθνικής ευτυχίας θα γνωρίζει πολλά περισσότερα για το απροσδιόριστο αυτό συναίσθημα, αλλιώς δεν εξηγείται ότι στην ετήσια έρευνα (Integrated Household Survey) θα συμπεριληφθούν τέσσερις ερωτήσεις για την ευτυχία.

Αν όμως τελικά έγραφα για την ευτυχία, θα περιοριζόμουν το εξής: στα χρόνια των ποιητών, η ευτυχία ήταν ζυμωμένη με τις επιδόσεις της ψυχής. Απόρροια εσωτερικής διεργασίας που ταίριαζε με την «ιδιωτική» ταξινόμηση και ιεράρχηση των συναισθημάτων. Τις περισσότερες φορές δε, εναλλασσόταν με τη δυστυχία, όπως ακριβώς ο πόνος διαδεχόταν τη χαρά, και ούτω καθεξής. Στα χρόνια της χολέρας – «Ο `Ερωτας τα χρόνια της χολέρας», Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες – η ευτυχία ανήκε αποκλειστικά στον έρωτα, στην ποιότητα των ανθρωπίνων σχέσεων και στη φιλία, όπως τη φαντάστηκε ο Kικέρων («αφού αξιωθήκαμε να γνωρίσουμε τη φιλία, οφείλουμε να δώσουμε και στους άλλους αυτήν τη μοναδική εμπειρία»). Στα χρόνια του κυνισμού και της καταχρηστικής χρήσης του μυαλού και μόνο, η ευτυχία συνδέεται μόνο με την ύλη ή έτσι τη βλέπουν πολλοί. Η βελτίωση της οικονομικής κατάστασης μιας οικογένειας, η εισδοχή στον κόσμο του πλούτου (νόμιμου και μη) και η απόκτηση περισσότερων αγαθών που καμιά σχέση δεν έχουν με τα αγαθά που ο πολίτης της αρχαίας πολιτείας όφειλε να «φέρει» συναρτώνται με την ευτυχία του σύγχρονου ανθρώπου.

`Ισως γι’ αυτό, όπως γράφει ο Ευγένιος Ιονέσκο στην «Ελεγεία ενός παράλογου κόσμου» (εκδόσεις Ροές), έχουμε καταλήξει να ζούμε σ’ ένα χάος με το οποίο κανείς δεν είναι ευχαριστημένος, ένα χάος στο οποίο δρουν και σοβούν οι ταπεινότερες, οι πιο υλικές και ανόσιες στην τύφλωσή τους άλογες δυνάμεις. Σε μια συνέντευξή του έχει πει ότι «ο κόσμος δεν υπάρχει, αλλά, εάν μου επιτρέπετε να παραθέσω κάτι δικό μου, “η ανυπαρξία είναι φονική”». Μέσα, όμως, στην άκρα απελπισία, υπάρχουν στιγμές (ο Ιονέσκο πιστεύει στην αξία της «στιγμής») όπου ο ήρωας γίνεται αιφνιδίως ευτυχισμένος… Σήμερα, πολλοί πιστεύουν ότι με τη βοήθεια ενός βιβλίου – τυφλοσούρτη ή ενός εθνικού δείκτη ευτυχίας, θα ιεραρχήσουμε τις ανάγκες μας, θα απαλείψουμε ό,τι μας δυσαρεστεί, θα σμικρύνουμε το υπερτροφικό εγώ μας, τις δυνατές αναμνήσεις μας και ώ του θαύματος θα γίνουμε μικρά ευτυχισμένα ανθρωπάκια. Μπορεί, δεν παίρνω όρκο… Ο,τι καλύτερο σας εύχομαι.