οι θερισμοί της ιστορίας

αν το πρόβλημα του δικού μου ψωμιού

είναι πρόβλημα υλικό, τότε,  

το πρόβλημα του ψωμιού του πλησίον μου, 

είναι το πιο επείγον από τα πνευματικά προβλήματα.

(Νικόλαος Μπερδάγιεφ)

[...] η εκκλησία πρέπει να είναι ταυτόχρονα ο αφιλόκερδος υπηρέτης των ανθρώπων, κατ’ εικόνα του Κυρίου της, ο οποίος «ουκ ήλθε διακονηθήναι, αλλά διακονήσαι». Δεν υπάρχει για τον εαυτό της, αλλά για την ανθρωπότητα και τη σύμπασα κτίση. Κι όχι απλώς υπάρχει για την ανθρωπότητα και το σύμπαν, αλλά η Εκκλησία είναι η ανθρωπότητα και το σύμπαν στο δρόμο προς τη θέωση. Η μυστηριακή Παρουσία πρέπει να ακτινοβολεί στις ανθρώπινες σχέσεις της ανθρωπότητας με τη δημιουργία, για την οποία είναι υπεύθυνη, να ακτινοβολεί μέσα από την επιστήμη, την τεχνική, την τέχνη. [...]

Ο χριστιανός ξέρει, πως «ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος», και πως η δικαιοσύνη που του οφείλεται είναι, πριν από όλα, εκείνη που θεμελιώνει την ελευθερία του. Ξέρει, ότι δεν ωφελεί σε τίποτα τον άνθρωπο να κερδίσει τον κόσμον όλο, αν χάσει την ψυχή του, αλλά ξέρει ακόμη ότι αυτή η ψυχή, που είναι πιο πολύτιμη κι από τον κόσμον όλο, έχει ανάγκη για την κτιστή ύπαρξή της από ορισμένες γήινες προυποθέσεις: αν το πρόβλημα του δικού μου ψωμιού είναι πρόβλημα υλικό, έλεγε ο Μπερδάγιεφ, το πρόβλημα του ψωμιού του πλησίον μου, είναι το πιο επείγον από τα πνευματικά προβλήματα. Όταν ντύνουμε του γυμνητεύοντες, τρέφουμε τους πεινασμένους, στεγάζουμε τους άστεγους, το κάνουμε στον ίδιο το Χριστό. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυστόστομος θύμιζε ότι το να βοηθάς τους φτωχούς είναι ένα μυστήριο. Η κοινοκτημοσύνη, όπως την ασκούσαν στην αρχέτυπη εκκλησία της Ιερουσαλήμ, έμεινε σαν επαγωγική εικόνα όχι ενός οικονομικού συστήματος, αλλά της εκούσιας νίκης πάνω στον εγωϊσμό και την απληστία, με στόχο την «ομοψυχία» της αγάπης. Οι πατέρες υπογράμμισαν  τον σχετικό χαρακτήρα της ατομικής ιδιοκτησίας και αντιτάχθηκαν στην κληρονομική μεταβίβαση των μέσων παραγωγής. Οι μεγάλοι μοναχοί έδειξαν έμπρακτα ότι η παραίτηση και ελευθερία από τον εαυτό μας απαιτεί την παραίτηση και ελευθερία από τα πλούτη μας. Για τον χριστιανικό  λαό, κυρίως στη Ρωσία, η γη δεν ανήκει παρά στο Θεό, ο άνθρωπος μπορεί να τη χρησιμοποιεί μόνο για το καλό όλων.

Δεν υπάρχει μέθοδος άλλη από την αγάπη την ενεργητική, την εφευρετική, την αποφασισμένη, τη δίχως ελπίδα για μια νίκη ολοκληρωτική και παγιωμένη μέσα στην ιστορία – μια τέτοια ελπίδα θα σήμαινε παραγνώριση παράδοξη του μυστηρίου του κακού -, αλλά και την εμψυχωμένη από μια καθολική θεώρηση του ανθρώπου εν Χριστώ, του ανθρώπου που έχει ανάγκη από ψωμί αλλά κι από ευθύνη επίσης, κι από φιλία και ομορφιά και αιωνιότητα.

Καμμιά αντίθεση, πολύ περισσότερο, ανάμεσα στην ισότητα των ανθρώπων, στη δημιουργία προφητικών κοινοτήτων – μοναστικών ή άλλων – και στις μεταρρυθμίσεις ή επαναστάσεις στο χώρο των «δομών»: οι «δομές» δεν είναι, τελικά, παρά το σπίτι, η δουλειά, το ένδυμα, το ψωμί, που χρωστάμε στα αναρίθμητα «συ» των πλησίων μας, σήμερα πια σε παγκόσμια κλίμακα. Όταν ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος εξυμνούσε το μυστήριο του φτωχού, φανταζόταν για την Αντιόχεια ένα σχέδιο κοινωνικής αναδιοργάνωσης, που θα μπορούσε να εξαλείψη τη δυστυχία. Το έχουμε κιόλας πει: το σχίσμα ανάμεσα στο προσωπικό και στο κοινωνικό, πρέπει να πάψει πια σήμερα, φτάνει να ξεκαθαρίσουμε ότι, για ένα χριστιανό, το κοινωνκό είνα μια διάσταση του προσωπικού, και όχι το αντίστροφο.

Εξ άλλου, οι εξωτερικές μεταρρυθμίσεις – που είναι στο χέρι των λαϊκών να τις προωθήσουν, όσοι ελεύθερα αποδέχθηκαν ευθύνες μέσα στην πολιτεία – δεν είναι γόνιμες για πολύ, εκτός αν τα ήθη ανταποκρίνονται στις μεταρρυθμίσεις, εκλεπτυσμένα και εξευγενισμένα από την ακτινοβολία της αγάπης. Αλλά το ανάβλυσμα της δημιουργικής αγάπης είναι υποχρεωτικά προσωπικό και «θεωρητικό». Εξαργυρώνεται, στη συνέχεια, σε στάσεις ζωής, ήθη, γιορτές, νόμους. Και μετά όλα φθείρονται και γίνονται αδιαφανή. Για να ξανάρθει πάλι η αγάπη, να ξαναεφεύρει τη ζωή. Αγώνας δίχως τέλος, ενός Σίσυφου εμψυχωμένου από την ελπίδα της βασιλείας. Πάθος δίχως τελειωμό, μιας Αντιγόνης που θα αγαπούσε τους εχθρούς της. Μόνη η Παρουσία θα αποκαλύψει, πώς όλοι οι θερισμοί της ιστορίας έχουν καρποφορήσει χάρη στο παραγνωρισμένο βασίλειο των αγίων.

Olivier Clement,

«η θεολογία μετά τον θάνατο του Θεού»,

Αθήνα 1973, εκδ Δωδώνη, σελ 97-100

 

πηγή