Συνέντευξη της Σοφίας Χατζή με τον π. Χαράλαμπο
Παπαδόπουλο, εφημέριο στον ιερό ναό Αγίας Ειρήνης Πύργου στη νότια Κρήτη. (α΄ μέρος)
- Πάτερ θα μιλήσουμε περί πνευματικής ζωής, χωρίς κάποιο συγκεκριμένο επιμέρους θέμα επ΄ αυτής, αλλά θα ήθελα να σας ρωτήσω καταρχάς αν συμφωνείτε με το ότι η πνευματική ζωή είναι μεν αγώνας και προσπάθεια αλλά για πολλούς γίνεται και άγχος.
Ναι, θα συμφωνήσω. Θα συμφωνήσω διότι αυτό μας
λέει η καθημερινή εμπειρία. Για πολλούς γίνεται άγχος η πνευματική ζωή, διότι
τελικά πιστεύουμε πάρα πολύ στις δικές μας αρετές. Έχουμε την εντύπωση δηλαδή
ότι θα κατακτήσουμε τη χάρη του Αγίου Πνεύματος κάνοντας διάφορες πνευματικές
ασκήσεις με έναν πολύ εξωτερικό τρόπο. Και ότι, τέλος πάντων, η σχέση με
τον Θεό είναι μία δική μας κατάκτηση. Όμως για την Εκκλησία όλα τούτα είναι μία
δωρεά. Την οποία δεν κερδίζει κανείς με
την καπατσοσύνη του ή με τη δύναμή του, αλλά την κερδίζει μέσα από μια σχέση
αγάπης και προσφοράς του Θεού.
- Μπορεί να αποφύγει κανείς το άγχος όταν μιλάμε για κρίσιμα υπαρξιακά ζητήματα που έχουν να κάνουν και με αυτή αλλά και με την άλλη ζωή;
Θάλεγε κανείς ότι είναι λίγο δύσκολο, γιατί τα
υπαρξιακά ερωτήματα έχουν ήδη από μόνα τους ένα άγχος, μία αγωνία. Φοβίζουν τον
άνθρωπο, βάζουν ερωτηματικά, δημιουργούν αγωνίες και εντάσεις. Μην ξεχνάμε,
επίσης, ότι πίσω από πάρα πολλά πάθη και αδυναμίες του ανθρώπου, είτε
πνευματικές είτε ψυχολογικές, κρύβεται το υπαρξιακό άγχος του θανάτου, το οποίο
δυσκολεύει τη ζωή του ανθρώπου και το οποίο μεταμορφώνεται και παίρνει και
μορφές ασθενειών και προβλημάτων σωματικών και ψυχικών. Αν, όμως, καλλιεργηθεί
η σχέση με τον Θεό και σιγά-σιγά έρθει η χάρις του Αγίου Πνεύματος μέσα στον
άνθρωπο, τότε δεν είναι αυτό που λέμε τόσο δύσκολο γιατί αρχίζει ο άνθρωπος να
αποκτά μια εσωτερική ειρήνη. Δεν είναι ότι θα φύγουν τα προβλήματα ή ότι θα
εξαλειφθούν οι δοκιμασίες, αλλά η χάρις του Θεού σού δίνει μια δύναμη, μια
εσωτερική διαύγεια, η οποία σε βοηθάει να περνάς μέσα από τη φωτιά και να μην
καίγεσαι. Θα περνάς όμως μέσα από τη φωτιά, δεν γίνεται διαφορετικά. Δεν
υπάρχει ένας κόσμος που δεν έχει σταυρό, δεν έχει πόνο, δεν έχει δοκιμασίες,
δεν έχει οδύνη. Αλλά με τη χάρη του Θεού μπορείς να τα βλέπεις τελείως
διαφορετικά τα πράγματα. Και τον πόνο ακόμη μπορείς να τον βλέπεις ως μέσο, ως
οδό...
- Είναι δυνατόν να διαπιστώσει κανείς στον εαυτό του κάποια πνευματική πρόοδο και να είναι αυτό κάτι υγιές, που δεν θα τον κάνει εγωιστή δηλαδή, αλλά θα τον στηρίξει και θα του δώσει κάποια αυτοπεποίθηση;
Στην πνευματική ζωή, όπως και στη ζωή γενικά, τα
πράγματα δεν είναι ή έτσι μόνο ή αλλιώς. Είναι και έτσι, είναι και αλλιώς,
είναι και πέρα από το αλλιώς. Υπάρχει, λοιπόν, περίπτωση να βλέπεις αλλαγές
στον εαυτό σου, μέσα στην ψυχή σου, στη σχέση σου με τον Θεό και τους
συνανθρώπους σου και τον εαυτό σου, αλλά αυτό να μη σε οδηγεί σε εγωισμό όταν
όλα αυτά τα αντιλαμβάνεσαι ως δωρεές και όχι ως κατακτήσεις σου. Αν αυτά τα
θεωρείς ως δώρα. Είναι «τα σα εκ των σων» που λέμε στη θεία Ευχαριστία. Δηλαδή
δέχεσαι τις δωρεές του Θεού, τις βλέπεις, τις αναγνωρίζεις, δεν κλείνεις τα
μάτια. Το να μην τα βλέπεις, φαίνεται σαν ταπείνωση ενώ πολλές φορές είναι
εγωισμός. Και μάλιστα μια αρρωστημένη μορφή εγωισμού και ναρκισσισμού όπου
κανείς θεωρεί ότι δεν έχει τίποτα καλό, ότι είναι άχρηστος, ότι είναι ένα
μηδέν. Συχνά λοιπόν αυτό είναι παθολογία και μάλιστα πολύ εγωιστική. Υπάρχει,
λοιπόν, η δυνατότητα ευχαριστιακά και δοξολογικά να δέχεσαι τις δωρεές του
Θεού, είτε μέσα στον εαυτό σου είτε έξω και να μη θεωρείς ότι είσαι πηγή αυτών
και ότι δεν είναι κατορθώματά σου, αλλά είναι η επίσκεψη της χάρης του Θεού·
οπότε ευλογείς, δοξάζεις, με μία απόσταση από αυτά, μακριά από το να είναι
δήθεν ατομική σου υπόθεση, ναρκισσιστική. Δεν τα χρησιμοποιείς για να νιώσεις
αυτοέπαινο ή να αυτοπροβληθείς, αλλά τα αντιλαμβάνεσαι ως χαρίσματα και δωρεές
του Θεού, για τα οποία ευχαριστείς τον Θεό και συγχρόνως τα δίνεις στην
κοινότητά σου, στην εκκλησία. Ατομικά χαρίσματα και ατομική πρόοδος δεν υπάρχει
μέσα στο χώρο της εκκλησίας. Τα πάντα είναι για να δοθούν σε κάποιον άλλο. Τα
πάντα είναι για να τα κοινωνήσουμε με τους άλλους. Εάν έχω ένα χάρισμα είναι
για να το κοινωνήσω με τους άλλους, δεν είναι για να το καυχηθώ εγώ και να το
σφετεριστώ ατομικά. Οπότε μπορεί νομίζω κάποιος να αντιλαμβάνεται κάποιες
μικρές βελτιώσεις ή χαρίσματα ή δωρεές και να μην πέφτει σε εγωισμό, όταν
δοξολογεί τον Θεό γι’ αυτό και δεν έχει ως κέντρο τον εαυτό του.
- Πολλές φορές, όπως λέτε και σε κάποια βιβλία σας, ο χριστιανός, όπως και κάθε άνθρωπος ντύνεται κάποιους ρόλους για να μπορέσει να αντέξει τον εαυτό του, να τον αποδεχτεί. Από την άλλη, οι Πατέρες λένε ότι χρειάζεται να γνωρίσουμε την αμαρτία μας χωρίς όμως να απελπιστούμε. Πώς μπορεί να γίνει αυτό όμως;
Η γνώση του εαυτού μας είναι ένα από τα τρία
σκαλιά της νηπτικής, φιλοκαλικής παραδόσεώς μας. Είναι η αυτογνωσία, η
αδελφογνωσία και η θεογνωσία. Αν δεν ξέρω τον εαυτό μου και πάω να αγαπήσω τον
αδελφό μου, θα τον εκμεταλλευθώ. Διότι όσα κάνω -η αγάπη και η διακονία που θα
προβάλλω- θα εξυπηρετούν τελικά τις δικές μου ανάγκες και όχι το πρόσωπο του
άλλου. Εάν πάω στον Θεό, θα παραμορφώσω τον Θεό, θα τον παραχαράξω. Θα
δημιουργήσω ένα είδωλο του εαυτού μου. Οπότε είναι βασικό να έχω μια νηπτική
αυτογνωσία και πάντα μέσα στη μυστηριακή και αγιαστική χάρη της εκκλησίας. Δεν
απογοητεύομαι βλέποντας τον εαυτό μου, διότι αυτό στην εκκλησία γίνεται σιγαλά,
με έναν όμορφο και λεπτό τρόπο. Η χάρις του Θεού όταν γίνεται μέσα σε έναν υγιή
εκκλησιαστικό-πνευματικό χώρο, έρχεται τόσο απαλά και τόσο όμορφα, γι’ αυτό και
η χάρις δεν τρομάζει ποτέ. Ο άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος λέει ότι η χάρις τι
κάνει; Φαντασθείτε λέει ότι έχουμε ένα υπόγειο, το οποίο είναι για χρόνια
κλεισμένο και έχει μαζέψει αράχνες, σκόνες και ό,τι βρωμιές μαζεύει γενικά ένας κλειστός χώρος. Αν ανοίξεις τα παράθυρα
αμέσως, θα τρομάξεις. Ανοίγουμε λοιπόν μία τρυπίτσα σε κάθε παράθυρο και
μπαίνει λίγο φως. Αυτό θα μου φανερώσει ένα μέρος της βρωμιάς που υπάρχει στο
δωμάτιο, ένα μικρό μέρος που μπορώ να καθαρίσω. Και μετά αφήνω λίγο φως
παραπάνω. Και βλέπω κι άλλο. Ότι υπάρχει και δίπλα λίγη βρωμιά ακόμη κοκ. Με
αυτό τον τρόπο, λέει ο άγιος Συμεών, η χάρις μάς θεραπεύει. Το άλλο βασικό
είναι ότι η χάρις του Θεού ουδέποτε σε αφήνει να απογοητευθείς. Η απόγνωση
έρχεται από τον εγωισμό μας, έρχεται από το αντίθετο πνεύμα, από τον διάβολο.
Γι΄αυτό και ο άγιος Σιλουανός ο αθωνίτης έλεγε να κρατάμε το νου μας στον άδη
και να μην απελπιζόμαστε. Δεν υπάρχει απελπισία διότι ξέρω ότι Κάποιος με
αγαπάει πάρα πολύ και αυτό είναι εμπειρία, είναι βίωμα, δεν είναι ιδιότητα της
διάνοιας. Αν είναι διάνοια, δεν μπορείς να το καταλάβεις και γι΄αυτό θα
απογοητευθείς. Αν όμως είναι βίωμα αληθινό, τότε αισθάνεσαι ότι Κάποιος σε
αγαπάει και ας είσαι χάλια. Κι ας μην είσαι πάρα πολύ ωραίος και ας μην τα
καταφέρνεις πάρα πολύ καλά. Οπότε δεν υπάρχει απογοήτευση. Ο π. Αλέξανδρος
Σμέμαν έλεγε ότι δεν είναι δυνατόν ένας άνθρωπος να έχει γευθεί την εμπειρία
του Θεού έστω και ελάχιστα και να μην έχει χαρά μέσα στην ύπαρξή του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου