Η Αισιόδοξη Ματιά της Ελλάδος.

Το «Ρεπορτάζ χωρίς Σύνορα» με τον Στέλιο Κούλογλου ταξιδεύει στην Ελλάδα, παρουσιάζοντας πρωτοβουλίες, επιστημονικές προτάσεις και δράσεις που ξεχώρισαν και ξεχωρίζουν.

Πρόσωπα που με τη φαντασία, τις γνώσεις, την επιμονή
και την αγάπη για τον τόπο τους πρωτοπορούν, βραβεύονται και καταφέρνουν να δώσουν την εικόνα μιας «άλλης» Ελλάδας.

Πράγματι βλέποντας όλους αυτούς και τι έχουν καταφέρει, νομίζω ότι όλοι οι υπόλοιποι δεν έχουμε καμία δικαιολογία να είμαστε αρνητικοί, σε νέες ιδέες, προτάσεις. Δεν έχουμε καμία δικαιολογία να μην χάσουμε την βολή μας. Δεν έχουμε καμία δικαιολογία να μην παραδειγματιστούμε από αυτούς τους πρωτοπόρους Έλληνες που είπαν Όχι αυτή δεν είναι η Ελλάδα μου… θα φτιάξω εγώ την δική μου Ελλάδα.

Η Άλλη Ελλάδα - Α' μέρος

Η οσιακή κοίμηση του γέροντος Χατζηγεώργη

Όλοι πόνεσαν που έχασαν τον προστάτη τους, ακόμη και οι Τούρκοι, διότι και πολλοί από αυτούς είχαν ευεργετηθεί και θεραπευθεί από διάφορες αρρώστιες, και τον είχαν σε ευλάβεια. Τον αποκαλούσαν μάλιστα οι Τούρκοι «μπιζίμ μπαμπά» τον Χατζή-Γεώργη, δηλαδή «Πατέρα μας».

Ό Χατζή-Γεώργης είχε πολλή αγάπη για όλους, άδολη.

Ήταν πάντοτε ειρηνικός, ανεξίκακος και συγχωρούσε.

Είχε μεγάλη καρδιά, γι' αυτό όλα και όλους τους χωρούσε, όπως ήταν.

Είχε εξαϋλωθεί κατά κάποιον τρόπο.

Ζώντας την Αγγελική ζωή, έγινε Άγγελος και πέταξε στους Ουρανούς, διότι δεν κρατούσε τίποτα, ούτε ψυχικά πάθη ούτε υλικά πράγματα.

Όλα τα πετούσε, γι' αυτό και πέταξε ψηλά.

Επειδή ο άγιος Γέροντας είχε ταλαιπωρηθεί άδικα από ανθρώπους, πιστεύω να αξιώθηκε διπλό Στεφάνι από τον Χριστό, του Οσίου και του Μάρτυρος.

Αν και σε αυτήν την περίπτωση, όταν δηλαδή βασανίζεται κανείς από Χριστιανούς, είναι οδυνηρότερος ο πόνος, γιατί οι άνθρωποι του Θεού πονάνε πιο πολύ για την σκληρή συμπεριφορά των άλλων, που δεν αρμόζει σε Χριστιανούς.

Από τα λίγα λοιπόν που ανέφερα πιο πάνω, μπορεί να καταλάβει κανείς την Αγιότητα του Οσίου Πατρός Γεωργίου (Χατζή-Γεώργη)! Ο Άγιος Πατέρας φυσικά, προσπαθούσε να ζει στην αφάνεια, όπως συνήθως και οι Άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας μας, γι' αυτό αδικείται με τα λίγα αυτά που γνωρίζω και γράφω.
Δεν έχει σημασία που η Εκκλησία μας ακόμη δεν τον έχει ανακηρύξει Άγιο, για να του δώσει το φωτοστέφανο. Αυτό που έχει μεγάλη σημασία είναι η φωτεινή ζωή του Γέροντα, το απλό και άκακο σιωπηλό του παράδειγμα. Ήταν γεμάτος από αρετές και από δυνάμεις Θεϊκές, τις όποιες διέθετε μαζί με τον εαυτό του για να βοηθάει τους συνανθρώπους του.
Κήρυττε Χριστό και από μακριά. Έκανε θαύματα, έβλεπε οράματα θεϊκά, και είχε και το διορατικό χάρισμα. Πολλή χάρη Θεού, η οποία δεν τον πρόδωσε! Όταν έγινε ή εκταφή των Ιερών Λειψάνων του, άρρητη ευωδιά σκόρπισε από τα Άγια του Λείψανα

διαβάστε εδω του Γέροντος Παϊσίου, ο Αθωνίτης αββάς Γεώργιος ο Χατζηγιώργης

Παπαδιαμάντης - στο Χριστό στο κάστρο

Χριστός Ετέχθη!

Σε όσους αγαπώ..θαυμάζω .. καμαρώνω..
Να είστε καλά !!!
Να νιώσετε χαρά ,του Χριστού μας την χαρά ..!!
Υγεία!
Δύναμη!
Ελπίδα!

Η ανακωχή των Χριστουγέννων

Στιγμιότυπο από την κινηματογραφική ταινία «Καλά Χριστούγεννα» του σκηνοθέτη Κριστιάν Καριόν, που προβλήθηκε στην Ελλάδα το 2005. Η ταινία έδειξε γλαφυρά πως οι άνθρωποι μπορούν να συμφιλιωθούν ακόμα κι όταν πολεμούν σε αντίπαλους στρατούς

Ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος, γνωστός επίσης ως Μεγάλος Πόλεμος, διήρκεσε από τον Αύγουστο του 1914 μέχρι τις 11 Νοεμβρίου 1918. Αυτό το χρονικό διάστημα ήταν ικανό για να χαθούν 9 εκατομμύρια ζωές. Ο χάρτης της Ευρώπης άλλαξε ριζικά και οδηγήθηκαν σε κατάρρευση τέσσερις αυτοκρατορίες: η Γερμανική, η Ρωσική, η Οθωμανική και η Αυστροουγγαρία.

Το επεισόδιο των Χριστουγέννων του 1914 είναι γνωστό περισσότερο ως θρύλος. Ομως πρόκειται για μια πραγματική ιστορία.

Ξεπέρασαν το ένα εκατομμύριο οι στρατευμένοι της Γερμανίας, της Αυστροουγγαρίας, της Γαλλίας, της Βρετανίας, που παραμέρισαν τις εντολές των στρατηγών. Βγήκαν από τα χαρακώματα, ευχήθηκαν «Καλά Χριστούγεννα», τραγούδησαν την «Αγια Νύχτα», έπαιξαν ποδόσφαιρο και αντάλλαξαν τα υποτυπώδη δώρα που θα μπορούσαν να έχουν επάνω τους, τσιγάρα, λίγο κρυμμένο κονιάκ και κουμπιά από τις χλαίνες τους.

Ολα ξεκίνησαν πρόχειρα. Κανένας δεν μπορεί να πει με σιγουριά ποιο ήταν το σημείο του μετώπου απ όπου έγινε η αρχή. Γεγονός αποτελεί ότι επεκτάθηκε ταχύτατα, σχεδόν αστραπιαία.

Φαίνεται ότι την πρωτοβουλία πήρε ένας Γερμανός στρατιώτης, που εκτός από τη μητρική του γλώσσα, μιλούσε και αγγλικά. Πρόκειται για τον οπλίτη Μέκελ, όπως αφηγείται σε διασωθείσες επιστολές του ο συστρατιώτης του Κουρτ Τσέμις. Γράφει σχετικά: «Ο στρατιώτης Μέκελ από τον λόχο μου, που για πολλά χρόνια είχε ζήσει στη Βρετανία, φώναξε μιλώντας αγγλικά απευθυνόμενος στο απέναντι εχθρικό χαράκωμα. Γρήγορα άρχισε μια έντονη συζήτηση».

Οι στρατιώτες βγήκαν από τα χαρακώματα. Εσφιξαν τα χέρια και αλληλοευχήθηκαν «Χαρούμενα Χριστούγεννα». Ο καθένας μιλούσε στη γλώσσα του. Ομως εκείνη η ιδιόρρυθμη Βαβέλ δεν χώριζε τους λαούς. Τους ένωνε.

Ηταν παραμονή Χριστουγέννων. Αυτοί οι πρώτοι, η μαγιά της μεγάλης πρωτοβουλίας, συμφώνησαν την επομένη, που ήταν η μεγάλη μέρα της χριστιανοσύνης, να μη χρησιμοποιήσει κανείς το όπλο του. Να μην υπάρξει πυροβολισμός την ώρα που στο σπήλαιο της Βηθλεέμ αντηχεί το «Επί γης ειρήνη εν ανθρώποις ευδοκία».

Θοδωρής Ρουμπάνης
Εφημερίδα Έθνος

Η Σαπφώ Νοταρά διαβάζει Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.

Ήταν μια έμπνευση του Μάνου Χατζιδάκι, όταν ήταν διευθυντής στο Τρίτο, η οποία αποδεικνύεται με το πέρασμα του χρόνου, ιστορικής σημασίας. Η Σαπφώ Νοταρά, κωμικός και τραγωδός μαζί, διαβάζει τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη «Έρωτας στα χιόνια», «Το μοιρολόγι της φώκιας» και «Φώτα Ολόφωτα».
Ακούω το «Έρωτας στα χιόνια» από την Σαπφώ Νοταρά και σκέφτομαι γιατί άραγε διαβάζει τόσο συγκλονιστικά. Νομίζω διότι και η ίδια θα μπορούσε κάλλιστα να είναι μια τραγική φιγούρα του κυρ-Αλέξανδρου. Μια θηλυκή εκδοχή, ας πούμε, του ήρωα του διηγήματος «Έρωτας στα χιόνια», του μπαρμπα-Γιαννιού. Κι αυτή, όπως και κείνος, μόνη κι έρημη στη ζωή. Ίσως έζησε κάποιες καλές στιγμές, όπως κι εκείνος στην Μασσαλία, όταν «επρωτομπαρκάρησε ναύτης εις την βομβάρδαν του εξαδέλφου του». Αλλά αφού «έφαγεν» όλα όσα είχε αποκτήσει, επέστρεψε στην πατρίδα του μόνος. «Κανένα δεν είχε εις τον κόσμον, ήτον έρημος». Και η μακαρίτισσα η κυρά Σαπφώ μόνη έζησε και μόνη πέθανε. Ο μπαρμπα-Γιαννιός πέθανε μια χιονισμένη νύχτα στο κατώφλι του σπιτιού της γειτόνισσας «της πολυλογούς και ψεύτρας», χωρίς να τον πάρει κανείς είδηση. Σωριάστηκε στο χιόνι. «Και η χιών έγινε σινδών, σάβανον». Και η κυρά Σαπφώ πέθανε μόνη διότι «εψύγη η αγάπη των πολλών». Και κανείς δεν την αναζήτησε…Ποιος να τους αγαπήσει αυτούς; Ήσαν έρημοι εις τον κόσμον… Έρημοι μα κάτασπροι, πάλλευκοι, εξαγνισμένοι απ’ τα βάσανα…

«Και η χιών έγινε σινδών, σάβανον. Και ο μπαρμπα-Γιαννιός άσπρισεν όλος, κ’ εκοιμήθη υπό την χιόνα, δια να μη παρασταθή γυμνός και τετραχηλισμένος, αυτός και η ζωή του και αι πράξεις του, ενώπιον του Κριτού, του Παλαιού Ημερών, του Τρισαγίου».

Ψάχνοντας ένα κείμενο ...

Έξω έχει και πάλι αρχίσει να βρέχει. Τις προάλλες μας χιόνισε. Όμορφα πράγματα. Χειμωνιάτικη ομορφιά. Η φύση συνθέτει σιγά σιγά το σκηνικό που ταιριάζει στις εικόνες που εμείς στην Ελλάδα έχουμε για τα Χριστούγεννα. Την ίδια στιγμή εγώ ψάχνω για τις ανάγκες ενός περιοδικού μέσα σε δεκάδες πατερικά και εκκλησιαστικά κείμενα να βρω κάτι να με συγκινήσει. Να με αγγίξει. Όσο και αν σας φαίνεται υπερβολικό ή σοκαριστικό δεν βρήκα. Όχι ότι δεν υπάρχει. Σίγουρα υπάρχει. Αλλά στα κείμενα που είχα άμεση πρόσβαση δυσκολεύτηκα αφάνταστα. Κάτι λέει αυτό για ένα άνθρωπο του σήμερα. Εαν κατεβάσω μια ολόκληρη βιβλιοθήκη σαφέστατα έχω ν΄ανακαλύψω μεγάλο πλούτο και θησαυρό. Αλλά θέλει πολύ δουλειά και δεν ξέρω αν οι άνθρωποι στις μέρες μας μπορούν να κάνουν όλη αυτή την διαδικασία και εργασία. Ο κόσμος, οι άνθρωποι θέλουν κάτι άμεσο, να μιλάει στο τώρα της ζωής τους και των προβλημάτων τους. Και εμείς ή κάποιοι από εμάς τους είπαν ότι αρκεί να ανοίξεις μια σελίδα από ένα πατερικό κείμενο, είναι όλα εκεί. Δεν είναι όμως έτσι. Και το ξέρουμε όλοι μας.

Τα επιχειρήματα, τα παραδείγματα, τα πλαίσια του ρητορικού λόγου, όλα μιας άλλης εποχής. Δεν μιλάω για την ουσία του κειμένου αλλά για το όχημα του λόγου. Απευθύνονται σ΄ ένα άλλο άνθρωπο με άλλες παραστάσεις, με άλλη παιδεία, με άλλη εν γένει πραγματικότητα.

Δεν θα υπήρχε απογοήτευση αν δεν μεγάλωνα και εγώ όπως τόσοι άλλοι αδελφοί μου, μέσα σε μια κατήχηση που μας έλεγε ότι όλα, τα πάντα μπορούμε να τα βρούμε στους πατέρες και τα εκκλησιαστικά κείμενα. Ότι όλα είναι απαντημένα.

Δεν είναι όμως έτσι. Γιατί τούτο αυτομάτως θα καταργούσε την εκκλησία ως Σώμα Χριστού και χώρο του Παρακλήτου. Δεν είναι κακό να μην τα έχουν πει όλα. Να μην τα έχουν ερμηνεύσει όλα. Να κάνουν και λάθη ενίοτε. Λάθος είναι να περιορίζουμε το Άγιον Πνεύμα, την Χάρι, στο 3- 4 αιώνα. Να καταργούμε την επικαιρότητα και δυναμικότητα της εκκλησίας ως σώμα που θεολογεί.

Τους περισσότερους ανθρώπους δεν τους ακουμπά πλέον η γλώσσα της θεολογίας. Των πατερικών και εκκλησιαστικών κειμένων. Δεν είναι παράξενο. Γράφτηκαν μια άλλη εποχή, απευθυνόντουσαν σε άλλο άνθρωπο, σε τελείως διαφορετικό ανθρωπολογικό και κοσμολογικό μοντέλο. Άλλες κοινωνίες. Άλλο κόσμο. Δεν είναι κακό αυτό. Δεν μειώνει την αξία των κειμένων, αρκεί απλά να το καταλάβουμε. Να κατανοήσουμε ότι η αξία των Πατερικών κειμένων του παρελθόντος δεν είναι στην μορφή και δομή αλλά στο βίωμα, στην εμπειρία που αυτά κρύβουν βαθιά πίσω από τις λέξεις. Οι λέξεις άλλωστε είναι είδωλα που δεν βαθαίνουν στην αλήθεια των πραγμάτων.

Δύσκολο να το αποδεχθούν κάποιοι αδελφοί μας. Είναι τόσες οι ανάγκες τους ψυχισμού μας, που δεν αντέχουν. Το εγώ θέλει βεβαιότητες. Απολυτότητες και τσιτάτα. Έτοιμες συνταγές ζωής.

Τούτο όμως στην πραγματική ζωή και όχι στη φαντασιακή δεν υπάρχει. Εδώ ζούμε στην αναζήτηση, στο ρίσκο, στο αβέβαιο, στο μήπως και το ίσως, στο έτσι και το αλλιώς. Σχοινοβατούμε. Παλεύουμε και αγωνιζόμαστε. Η κοινωνία με το μυστήριο του Θεού είναι σχέση και κάθε σχέση έχει ρίσκα.

Πρέπει να υπάρξουμε και πάλι ως εκκλησία που θα θεολογεί. Που θα βάζει το καινούργιο κρασί σε καινούργια ασκιά. Να μιλήσουμε την γλώσσα του τώρα χωρίς να απορρίψουμε την εμπειρία του χθες.

π. Λίβυος

Βά όπως Βασιλιάς..

Γραμμένο για τον Βά που πέθανε 11 Φεβρουαρίου 2010.

Θυμάμαι πάντα στα παιδικά μου χρόνια,
ότι υπήρχαν ήχοι συγγενών σου στους χώρους μου..
Ακούγοντας τους καθημερινά, μου έκαναν λύση εγκεφάλου και μεγάλωσα ελεύθερος..
Εσένα σε γνώρισα στην πόλη. Της αγκαλιάς και της όπισθεν.
Μου έκανες αμέσως κλικ!
Ήχος από μπουκάλι που λέει αντίο στο πώμα και καλώς ήρθες στα κύτταρα!
Σου πήρα και παρέα. Δεν ήθελα να είσαι και μητέρα μαζί.
Όποτε σε παρατηρούσα μου μάθαινες τι σημαίνει να γλιστράς σε ζαχαρωτά πρωινά.
Τι σημαίνει αγάπη και σε ποιο συρτάρι πρέπει να μπαίνει τα βράδια.
Όχι σε εκείνο με τα εσώρουχα. Σε εκείνο με τα εσώψυχα!
Την κοιτούσες όπως κοιτάει ένας τυφλός το σκοτάδι. Συνέχεια!
Την πλησίαζες με πλάγια βήματα και όχι πλάγια βλέμματα.
Όταν διψούσες σου έφτανε να την βλέπεις να πίνει νερό.
Γινόταν η δίψα σου Ελύτης.
Και το Μονόγραμμα της προπονημένο καλά.
Αισθησιονίκης πάντα με το χρυσό μετάλλιο να γίνεται,
άλλοτε σιωπή και άλλοτε σ'αγαπώ!
Μου διδάξατε τι σημαίνει φροντίδα και παγίδα.
Να παγιδεύεις την αγάπη σε μισό μέτρο κλουβί.

Μου λείπεις μα ξέρω πως μου θεράπευσες την ισόβια αμνησία μου.
Το ξέρω ότι δε έφυγες. Δεκάδες πεταλούδες έγινες.
Γι'αυτό κάθε μεσημέρι με περιμένει μία όταν γυρίζω σπίτι.

Τώρα το ταίρι σου μου μαθαίνει τι σημαίνει μοναξιά και θλίψη.
Τι συμβαίνει όταν αυτά τα δύο κάνουν παρέα.
Γεννάνε διάφορα τικ περίεργα! Και σου αλλάζουν την φωνή.

Με ένα πουλί που γαβγίζει ζω από χθες.
Από χθες που πέθανε μια συλλαβή μου.
Η πρώτη μου!

Βαγγέλης Ευαγγελίου

Bronson: Κινηματογραφώντας το... κωμικοτραγικό

Υπάρχει ένας τυπάς στην Αγγλία που έχει περάσει 30 απ’ τα 34 χρόνια του στη φυλακή, κλειδωμένος στην απομόνωση. Έχει χαρακτηριστεί ως ο πιο βίαιος κρατούμενος της Βρετανίας, αλλά και ως ο πιο οικονομικά ασύμφορος και τ’ όνομά του είναι πλέον (το άλλαξε επίσημα) Τσάρλς Μπρόνσον. Την ενδιαφέρουσα και γλαφυρή αυτή περίπτωση ανέλαβε να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη ο Δανός σκηνοθέτης Νίκολας Βίντινγκ Ρεφν και αυτό που βλέπουμε τελικά, είναι ένα απ’ τα πιο στιλιζαρισμένα και διασκεδαστικά βιογραφικά φιλμ των τελευταίων ετών.
Απ’ ότι καταλαβαίνει κανείς διαβάζοντας για την περίπτωση του Τσάρλι Μπρόνσον (γεννημένου ως Μάικλ Πέτερσον), πρόκειται μάλλον για μια φιγούρα ιδιαιτέρως θεατρική που δρα με την εντύπωση ότι βρίσκεται μπροστά σε κάποιο κοινό και με μια έντονη ροπή προς την υπερβολή και τον κωμικό παραλογισμό, στοιχεία παρόντα σε κάθε περίπτωση ομηρίας ή καυγά που έστησε κατά τη μακρόχρονη θητεία του στις βρετανικές φυλακές. Δεν είναι άσχετο το γεγονός ότι σήμερα έχει βρει το κοινό που έψαχνε, αφού εκδίδει τα ποιήματα και εκθέτει τα ζωγραφικά του έργα, αποκυήματα του ιδιαίτερου τρόπου με τον οποίο μοιάζει να βλέπει την δική του πραγματικότητα, αλλά και των άλλων.

[Το trailer της ταινίας]


Ο Ρεφν αποδίδει ελεύθερα τη ζωή του Μπρόνσον και βασιζόμενος σ’ αυτές τις εντυπώσεις τον τοποθετεί ως μοναδικό μέλος ενός θιάσου σε μια σκηνή όπερας, όπου ταιριάζει απόλυτα με το ξυρισμένο κρανίο και το παλιομοδίτικο τσιγκελωτό μουστάκι του. Φυσικά η πλατεία είναι γεμάτη θεατές, στους οποίους ο Τσάρλι αφηγείται με θεατρικό τρόπο τη ζωή του, όπως ακριβώς τη βλέπει ο ίδιος. Κάθε πράξη είναι κι ένα στυλιστικό πείραμα για τον Ρεφν που συνδυάζει μια βιντεοκλιπίστικη αφήγηση με την πολυποίκιλη μουσική, τους θεατρινίστικους διαλόγους και μια κωμικοτραγική εκδοχή της περσόνας του Τσάρλι Μπρόνσον, την οποία αποδίδει εξαιρετικά ο Τόμας Χάρντι.

Οι εκφράσεις του, το χαμόγελο ή το σοβαρό ύφος είναι ακραίες σε κάθε εναλλαγή τους, σαν μια ακολουθία από άκαμπτες μάσκες κι έτσι ακριβώς χρησιμοποιεί και το σώμα του. Εκτός από όταν πρόκειται να παλέψει με δύο, τρεις ή και περισσότερους αστυνομικούς (όσο πιο πολλοί τόσο το καλύτερο για εκείνον και την παράστασή του), όπου μεταμορφώνεται σε χορευτή και σε κάποιες περιπτώσεις αλείφεται με βούτυρο για να γλιστράει στα χέρια και τα σώματα των αντιπάλων του. Τότε η κίνησή του αλλάζει και είναι εμφανές ότι δίνει μια παράσταση για ένα σώμα θεατών που είναι μάλλον νοητό, έστω και υπό την έννοια του κοινού που ενημερώνεται από ειδήσεις και εφημερίδες για όσα συμβαίνουν στις φυλακές.

Δεν ξέρουμε αν ο Χάρντι είναι καλός ως Μάικλ Πέτερσον, αλλά εδώ υποδύεται το άλτερ-έγκο του, τον Τσάρλι Μπρόνσον, κι ένα φτιαχτό άλτερ-έγκο δε μπορεί παρά να είναι ένα είδος crowd-pleaser καρικατούρας σαν κι αυτό που ο βρετανός ηθοποιός κάνει απολαυστικό κι αξιομνημόνευτο μέσα στο όλο, αυστηρά στιλιζαρισμένο, σκηνοθετικό στιλ του Ρεφν.

Το “Bronson” είναι ένα πειραματικό βιογραφικό φιλμ (μια υποκειμενική υπερφίαλη ματιά του κεντρικού χαρακτήρα προς τον εαυτό του) που απαιτεί την καλή διάθεση του θεατή, αλλά παράλληλα εξαιρετικά καλοστημένο, με σωστή διάρκεια και με έναν απολαυστικό πρωταγωνιστή.

Βγαίνουν ακόμη:
- Το βρετανικό ιστορικό δράμα “The King`s Speech” του Τομ Χούπερ, οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας “Skyline” και “TRON: Legacy”, η ταινία κινουμένων σχεδίων “Megamind”, το ντοκιμαντέρ του Κώστα Κολημένου “Οργώνοντας το Χρόνο” και, σε επανέκδοση, η “Αναπαράσταση (1970)” του Θόδωρου Αγγελόπουλου.

Λουκάς Τσουκνίδας

Τα καημένα τα παιδάκια, αλλά...

Η Παγκόσμια Ημέρα του Παιδιού πέρασε.
Το ίδιο και η Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού.
Τα σοβαρά ή γελοία αφιερώματα και οι ανθρωπιστικές τύψεις, έδωσαν και πήραν. Θα ξαναπιάσουμε ίσως το θέμα στην επόμενη αφιερωμένη Ημέρα:
Για τα παιδάκια της Αφρικής που πεθαίνουν για μια στάλα νερό –για μια στάλα νερό...-, για τα παιδάκια της Κίνας που σακατεύονται στα εργοστάσια, για τα παιδάκια της Παλαιστίνης που νανουρίζονται από τη ..μελωδία των οδομαχιών, για τα παιδάκια των εξωτικών προορισμών, όπου αποκτηνωμένοι τουρίστες μαγαρίζουν επί χρήμασι το κορμάκι τους, πριν καν αυτό ανθίσει…

Η σκέψη μας και ένα ευρώ μας θα πετάξει για λίγο σ’ αυτά –«τι άλλο μπορούμε να κάνουμε;»

Το ίδιο λέμε και για εκατομμύρια άλλα παιδάκια (κάποια από αυτά είναι πολύ κοντά μας...), που μεγαλώνουν δίπλα σε αληθινούς δράκους και όχι σ' εκείνους των παραμυθιών, ή που ήρθαν να παλέψουν για μια αξιοπρεπή ζωή, κουβαλώντας κάτι που τα κάνει διαφορετικά από τα υπόλοιπα…

Λόγω των ημερών, πολλοί άρχισαν να ξαναβλέπουν έξω από τις τζαμαρίες κοριτσάκια έτοιμα να ανάψουν το σπίρτο που θα τα ζεστάνει. Αυτό συμβαίνει την ώρα που φτιάχνουμε ή αγοράζουμε δίπλες κι αποφασίζουμε με αυταπάρνηση να συμμετάσχουμε στον Χ τηλεμαραθώνιο ή να αγοράσουμε τις ευχετήριες κάρτες μας από τον ευαίσθητο οργανισμό που θα βοηθήσει «τα καημένα τα παιδάκια», γιατί «τι άλλο μπορούμε να κάνουμε;».

Είχα διαβάσει για τον Κάρολο Ντίκενς, το συγγραφέα των πασίγνωστων μυθιστορημάτων για πολύπαθα και κατατρεγμένα παιδιά, πως πρακτικά αδιαφορούσε πλήρως για τα –καλοντυμένα και καλοταϊσμένα- δικά του, αγνοώντας κάθε πτυχή της ζωής τους. Αν οι πηγές μου είναι λανθασμένες, του ζητώ συγγνώμη εκεί που είναι..

Πόσοι από εμάς τους γονείς που δεν ζούμε σε εμπόλεμη ζώνη, από εμάς που έχουμε να ταϊσουμε, να εμβολιάσουμε και να ντύσουμε τα υγιή παιδιά μας, κάνουμε κάτι περισσότερο από αυτό; (γιατί εδώ και μπορούμε και οφείλουμε).

Πόσοι στεκόμαστε ουσιαστικά δίπλα τους και τα γνωρίζουμε πραγματικά;
Ξέρουμε –π.χ.- ποιο είναι το αγαπημένο χρώμα των παιδιών μας; Τι όνειρο είδαν χτες και τα συγκλόνισε; Με ποια μουσική γαληνεύουν; Με ποια αστεία γελούν; Πώς σκέφτονται; Τι φοβούνται; Τι πραγματικά επιθυμούν και πώς θα επιχειρήσουν να το προσεγγίσουν; Τους μαθαίνουμε τον κόσμο κρατώντας τα από το χέρι και, σαν έρθει η όμορφη στιγμή, θα τ’ αφήσουμε να πετάξουν μόνα και ικανά;

Φυσικά, όλοι γνωρίζουμε λεπτομερέστατα κάποια πράγματα, όπως, φέρ’ ειπείν, τους βαθμούς των παιδιών μας. Και πολλοί γινόμαστε έξαλλοι όταν η επένδυσή μας
-το παιδί μας, ήθελα να πω- δεν αποδίδει τα αναμενόμενα. «Όλα τα έχεις, μα τι σου ζητάμε πια;»…

Η τιμωρία μας (και τούτη δεν τη φέρνει κανένα ΔΝΤ) έρχεται αργά αλλά σίγουρα, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, λίγα ή περισσότερα χρόνια μετά… Και τότε, όσα παιδάκια κι αν έχουμε σώσει στην Αφρική, όσο κι αν έχουμε φροντίσει το κάρμα μας, δεν μας σώζει ούτε ο Αυτιάς ούτε η Μανωλίδου ούτε δεν ξέρω κι εγώ ποιος παραπάνω μπορεί να υπάρχει…

Τίνα Κωνσταντάτου

Τελετή Λήξης του 51ου Φεστιβαλ Κινηματογραφου Θεσσαλονικης

Ας μου επιτραπεί, παρακαλώ, να μιλήσω στο όνομα της φωτεινότητας και της διαφάνειας

O λόγος του Ελύτη στην τελετή απονομής του Νόμπελ. Σαν σήμερα, 1979

«Ας μου επιτραπεί, παρακαλώ, να μιλήσω στο όνομα της φωτεινότητας και της διαφάνειας. Επειδή οι ιδιότητες αυτές είναι που καθορίσανε τον χώρο μέσα στον οποίο μου ετάχθη να μεγαλώσω και να ζήσω. Και αυτές είναι που ένιωσα, σιγά-σιγά, να ταυτίζονται μέσα μου με την ανάγκη να εκφρασθώ.

Είναι σωστό να προσκομίζει κανείς στην τέχνη αυτά που του υπαγορεύουν η προσωπική του εμπειρία και οι αρετές της γλώσσας του. Πολύ περισσότερο όταν οι καιροί είναι σκοτεινοί και αυτό που του υπαγορεύουν είναι μια όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ορατότητα.

Δεν μιλώ για τη φυσική ικανότητα να συλλαμβάνει κανείς τ’ αντικείμενα σ’ όλες τους τις λεπτομέρειες, αλλά για τη μεταφορική, να κρατά την ουσία τους και να τα οδηγεί σε μια καθαρότητα τέτοια που να υποδηλώνει συνάμα την μεταφυσική τους σημασιολογία.

Ο τρόπος με τον οποίο μεταχειρίστηκαν την ύλη οι γλύπτες της Κυκλαδικής περιόδου, που έφτασαν ίσια-ίσια να ξεπεράσουν την ύλη, το δείχνει καθαρά. Όπως επίσης, ο τρόπος που οι εικονογράφοι του Βυζαντίου επέτυχαν από το καθαρό χρώμα να υποβάλλουν το “θείο”.
Μια τέτοια, διεισδυτική και συνάμα μεταμορφωτική, επέμβαση μέσα στην πραγματικότητα επεχείρησε, πιστεύω, ανέκαθεν και κάθε υψηλή ποίηση. Όχι ν’ αρκεστεί στο “νυν έχον”, αλλά να επεκταθεί στο “δυνατόν γενέσθαι”.
Κάτι που, είναι η αλήθεια, δεν εκτιμήθηκε πάντοτε. Ίσως γιατί οι ομαδικές νευρώσεις δεν το επέτρεψαν. Ίσως γιατί ο ωφελιμισμός δεν άφησε τα μάτια των ανθρώπων ανοιχτά όσο χρειάζεται. Η ομορφιά και το φως συνέβη να εκληφθούν άκαιρα ή ανώδυνα. Και όμως. Η διεργασία που απαιτείται για να φτάσει κανείς στο σχήμα του Αγγέλου είναι, πιστεύω πολύ πιο επώδυνη από την άλλη που εκμαιεύει όλων των λογιών τους Δαιμόνους.

Βέβαια υπάρχει το αίνιγμα. Βέβαια υπάρχει το μυστήριο. Αλλά το μυστήριο δεν είναι μια σκηνοθεσία που επωφελείται από τα παιχνίδια της σκιάς και του σκότους για να μας εντυπωσιάσει απλώς. Είναι αυτό που εξακολουθεί να παραμένει μυστήριο και μέσα στο απόλυτο φως. Είναι τότε που προσλαμβάνει την αίγλη εκείνη που ελκύει και που την ονομάζουμε ομορφιά. Την ομορφιά που είναι μια οδός –η μόνη ίσως οδός– προς το άγνωστο μέρος του εαυτού μας, προς αυτό που μας υπερβαίνει. Επειδή αυτό είναι στο βάθος η ποίηση: η τέχνη να οδηγείσαι και να φτάνεις προς αυτό που σε υπερβαίνει. Από τα μυριάδες μυστικά σήματα, που μ’ αυτά είναι διάσπαρτος ο κόσμος και που αποτελούν άλλες τόσες συλλαβές μιας άγνωστης γλώσσας, να συνθέσεις λέξεις και από τις λέξεις φράσεις που η αποκρυπτογράφησή τους να σε φέρνει πιο κοντά στην βαθύτερη αλήθεια.

Πού λοιπόν βρίσκεται σε έσχατη ανάλυση η αλήθεια; Στην φθορά και στον θάνατο που διαπιστώνουμε κάθε μέρα γύρω μας ή στη ροπή που μας ωθεί να πιστεύουμε ότι αυτός ο κόσμος είναι ακατάλυτος και αιώνιος; Είναι φρόνιμο ν’ αποφεύγουμε τις μεγαλεπήβολες εκφράσεις, το ξέρω. Οι κατά καιρούς κοσμολογικές θεωρίες τις χρησιμοποίησαν, ήρθαν σε σύγκρουση, ακμάσανε, πέρασαν. Η ουσία όμως έμεινε, μένει. Και η ποίηση, που εγείρεται στο σημείον όπου ο ορθολογισμός καταθέτει τα όπλα του για να τ’ αναλάβει εκείνη και να προχωρήσει μέσα στην απαγορευμένη ζώνη, ελέγχεται να είναι ίσια-ίσια εκείνη που προσβάλλεται λιγότερο από τη φθορά. Διασώζει σε καθαρή μορφή τα μόνιμα, τα βιώσιμα στοιχεία που καταντούν δυσδιάκριτα μέσα στο σκότος της συνείδησης όπως τα φύκια μέσα στους βυθούς των θαλασσών.
Να γιατί μας χρειάζεται η διαφάνεια. Για να διακρίνουμε τους κόμπους στο νήμα που μέσ’ από τους αιώνες τεντώνεται και μας βοηθεί να σταθούμε όρθιοι πάνω σ’ αυτή τη γη.

Από τον Ηράκλειτο έως τον Πλάτωνα και από τον Πλάτωνα έως τον Ιησού διακρίνουμε αυτό το “δέσιμο”, που φτάνει κάτω από διάφορες μορφές ώς τις ημέρες μας και που μας λέει περίπου το ίδιο: ότι εντός του κόσμου τούτου εμπεριέχεται και με τα στοιχεία του κόσμου τούτου ανασυντίθεται ο άλλος κόσμος, ο “πέραν” η δεύτερη πραγματικότητα η υπερτοποθετημένη επάνω σ’ αυτήν όπου παρά φύσιν ζούμε. Είναι μια πραγματικότητα που τη δικαιούμαστε και που από δική μας ανικανότητα δεν αξιωνόμαστε.
Δεν είναι διόλου τυχαίο ότι σε εποχές υγιείς το κάλλος ταυτίσθηκε με το αγαθόν και το αγαθόν με τον Ήλιο. Κατά το μέτρο που η συνείδηση καθαίρεται και πληρούται με φως, τα μελανά σημεία υποχωρούν και σβήνουν αφήνοντας κενά που –όπως ακριβώς στους φυσικούς νόμους– τα αντίθετά τους έρχονται να πληρώσουν τη θέση τους.
Κι αυτό, με τέτοιον τρόπο που τελικά το δημιουργημένο αποτέλεσμα να στηρίζεται και στις δύο πλευρές, θέλω να πω στο “εδώ” και στο “επέκεινα”. Ο Ηράκλειτος δεν είχε ήδη μιλήσει για μιαν “εκ των διαφερόντων καλλίστην αρμονίην”; Εάν είναι ο Απόλλων ή η Αφροδίτη, ο Χριστός ή η Παναγία, που ενσαρκώνουν και προσωποποιούν την ανάγκη να δούμε υλοποιημένο εκείνο που σε ορισμένες στιγμές διαισθανόμαστε, δεν έχει σημασία. Σημασία έχει η αναπνοή της αθανασίας που μας επιτρέπουν. Η ποίηση οφείλει, κατά την ταπεινή μου γνώμη, πέραν από συγκεκριμένα δόγματα, να επιτρέπει αυτή την αναπνοή.
Πώς να μην αναφερθώ εδώ πέρα στον Φρειδερίκο Χαίλντερλιν, τον μεγάλο ποιητή που με το ίδιο πνεύμα εστράφηκε προς τους Θεούς του Ολύμπου και προς τον Ιησού; ιΗ ισταθερότητα ιπου εέδωσε σ’ ένα είδος οράματος είναι ανεκτίμητη. Και η έκταση που μας αποκάλυψε, μεγάλη. Θα έλεγα τρομακτική. Αυτή άλλωστε είναι που τον έκανε, όταν μόλις ακόμη άρχιζε το κακό που σήμερα μας πλήττει, ν’ ανακράξει: Wozu Dichter in dürftiger Zeit!

Οι καιροί, φευ, εστάθηκαν ανέκαθεν για τον άνθρωπο dürftiger. Αλλά και η ποίηση ανέκαθεν λειτουργούσε. Δύο φαινόμενα προορισμένα να συνοδεύουν την επίγεια μοίρα μας και που το ένα τους αντισταθμίζει το άλλο. Πώς αλλιώς. Αφού και η νύχτα και τ’ άστρα εάν μας γίνονται αντιληπτά είναι χάρη στον ήλιο.

Με τη διαφορά ότι ο ήλιος, κατά τη ρήση του αρχαίου σοφού, εάν υπερβεί τα μέτρα καταντά “ύβρις”. Χρειάζεται να βρισκόμαστε στη σωστή απόσταση από τον ηθικόν ήλιο, όπως ο πλανήτης μας από τον φυσικόν ήλιο, για να γίνεται η ζωή επιτρεπτή. Μας έφταιγε άλλοτε η αμάθεια. Σήμερα μας φταίει η μεγάλη γνώση. Δεν έρχομαι μ’ αυτά που λέω να προστεθώ στην μακρά σειρά των επικριτών του τεχνικού μας πολιτισμού. Μια σοφία παλαιή όσο και η χώρα που μ’ εξέθρεψε, μ’ εδίδαξε να δέχομαι την εξέλιξη, να χωνεύω την πρόοδο μαζί με όλα της τα παρεπόμενα, όσο δυσάρεστα και αν μπορεί να είναι αυτά.

Τότε όμως η ποίηση; Τι αντιπροσωπεύει μέσα σε μια τέτοια κοινωνία; Απαντώ: τον μόνο χώρο όπου η δύναμη του αριθμού δεν έχει πέραση. Και ακριβώς, η εφετινή απόφασή σας να τιμήσετε στο πρόσωπό μου την ποίηση μιας μικρής χώρας δείχνει σε πόσο αρμονική ανταπόκριση βρίσκεστε με την χαριστική αντίληψη της τέχνης, την αντίληψη ότι η τέχνη είναι η μόνη εναπομένουσα πολέμιος της ισχύος που κατήντησε να έχει στους καιρούς μας η ποσοτική αποτίμηση των αξιών.

Είναι, το ξέρω, άτοπο ν’ αναφέρεται κανείς σε προσωπικές περιπτώσεις. Και ακόμη πιο άτοπο να παινά το σπίτι του. Είναι όμως κάποτε απαραίτητο, στο βαθμό που αυτά βοηθούν να δούμε πιο καθαρά μιαν ορισμένη κατάσταση πραγμάτων. Και είναι σήμερα η περίπτωση.

Μου εδόθηκε, αγαπητοί φίλοι, να γράφω σε μια γλώσσα που μιλιέται μόνον από μερικά εκατομμύρια ανθρώπων. Παρ’ όλ’ αυτά, μια γλώσσα που μιλιέται επί δυόμισι χιλιάδες χρόνια χωρίς διακοπή και μ’ ελάχιστες διαφορές. Η παράλογη αυτή, φαινομενικά, διάσταση, αντιστοιχεί και στην υλικο-πνευματική οντότητα της χώρας μου. Που είναι μικρή σε έκταση χώρου και απέραντη σε έκταση χρόνου. Και το αναφέρω όχι διόλου για να υπερηφανευθώ αλλά για να δείξω τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας ποιητής όταν χρησιμοποιεί για τα πιο αγαπημένα πράγματα τις ίδιες λέξεις που χρησιμοποιούσαν μία Σαπφώ ή ένας Πίνδαρος π.χ. – χωρίς ωστόσο να έχει το αντίκρυσμα που είχαν εκείνοι επάνω στην έκταση της πολιτισμένης τότε ανθρωπότητας. Εάν η γλώσσα αποτελούσε απλώς ένα μέσον επικοινωνίας, πρόβλημα δεν θα υπήρχε. Συμβαίνει όμως ν’ αποτελεί και εργαλείο μαγείας και φορέα ηθικών αξιών. Προσκτάται η γλώσσα στο μάκρος των αιώνων ένα ορισμένο ήθος. Και το ήθος αυτό γεννά υποχρεώσεις. Χωρίς να λησμονεί κανείς ότι στο μάκρος εικοσιπέντε αιώνων δεν υπήρξε ούτε ένας, επαναλαμβάνω ούτε ένας, που να μην γράφτηκε ποίηση στην ελληνική γλώσσα. Να τι είναι το μεγάλο βάρος παράδοσης που το όργανο αυτό σηκώνει. Το παρουσιάζει ανάγλυφα η νέα ελληνική ποίηση.

Η σφαίρα που σχηματίζει η νέα ελληνική ποίηση έχει, θα μπορούσε να πει κανείς, όπως κάθε σφαίρα δύο πόλους: τον βόρειο και τον νότιο. Στον ένα τοποθετείται ο Διονύσιος Σολωμός που από την άποψη της εκφραστικής επέτυχε –προτού υπάρξει ο Mallarmé στα ευρωπαϊκά γράμματα– να χαράξει με άκρα συνέπεια και αυστηρότητα την αντίληψη της καθαρής ποίησης με όλα της τα παρεπόμενα: να υποτάξει το αίσθημα στη διάνοια, να εξευγενίσει την έκφραση και να δραστηριοποιήσει όλες τις δυνατότητες του γλωσσικού οργάνου προς την κατεύθυνση του θαύματος. Στον άλλο πόλο, τοποθετείται ο Κ.Π. Καβάφης, αυτός που παράλληλα με τον T.S. Eliot έφτασε στην άκρα λιτότητα, στη μεγαλύτερη δυνατή εκφραστική ακρίβεια, εξουδετερώνοντας τον πληθωρισμό στη διατύπωση των προσωπικών του βιωμάτων.

Ανάμεσα στους δύο αυτούς πόλους κινήθηκαν οι μεγάλοι μας άλλοι ποιητές, ο Ανδρέας Κάλβος, ο Κωστής Παλαμάς, ο Άγγελος Σικελιανός, ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Γιώργος Σεφέρης, άλλος λιγότερο άλλος περισσότερο προς το έν ή το άλλο από τα δύο άκρα. Αυτή είναι μια πρόχειρη και όσο γίνεται πιο σχηματική χαρτογράφηση του νεοελληνικού ποιητικού λόγου. Το πρόβλημα για μας που ακολουθήσαμε ήταν να επωμιστούμε τα υψηλά διδάγματα που μας κληροδότησαν και, ο καθένας με τον τρόπο του, να τ’ αρμόσουμε πάνω στη σύγχρονη ευαισθησία. Πέραν από τα όρια της τεχνικής, οφείλαμε να φτάσουμε σε μια σύνθεση που από το ένα μέρος ν’ αναχωνεύει τα στοιχεία της ελληνικής παράδοσης και από το άλλο να εκφράζει τα κοινωνικά και ψυχολογικά αιτήματα της εποχής μας. Με άλλα λόγια, να φτάσουμε να προβάλλουμε τον τύπο του “Ευρωπαίου-Έλληνα”. Δεν μιλώ για επιτυχίες, μιλώ για προσπάθειες. Οι κατευθύνσεις είναι που έχουν σημασία για τον μελετητή της λογοτεχνίας.
Πώς όμως ν’ αναπτυχθούν οι κατευθύνσεις αυτές ελεύθερα, όταν οι συνθήκες της ζωής είναι στις ημέρες μας εξοντωτικές για τον δημιουργό; Και πώς να διαμορφωθεί η πνευματική κοινότητα όταν οι φραγμοί των γλωσσών ορθώνονται αξεπέραστοι; Σας γνωρίζουμε και μας γνωρίζετε από το 20 ή έστω το 30% που απομένει ύστερα από την μεταγλώτισση. Ειδικά εμείς όλοι, όσοι κρατάμε από μια συγκεκριμένη παράδοση και αποβλέπουμε στα θαύματα του λόγου, στον σπινθήρα που τινάζουν εκάστοτε δύο λέξεις κατάλληλα τοποθετημένες, παραμένουμε βουβοί, αμετάδοτοι. Πάσχουμε από την έλλειψη μιας κοινής γλώσσας. Και ο αντίκτυπος απ’ αυτή την έλλειψη –αν ανεβούμε την κλίμακα– σημειώνεται ακόμη και στην πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα της κοινής μας πατρίδας, της Ευρώπης.

Λέμε, και το διαπιστώνουμε κάθε μέρα, ότι ζούμε σ’ ένα χάος ηθικό. Κι αυτό, τη στιγμή που ποτέ άλλοτε η κατανομή των στοιχείων της υλικής μας ύπαρξης δεν έγινε με τόσο σύστημα, τόση στρατιωτική θα έλεγα τάξη, τόσον αδυσώπητο έλεγχο. Η αντίφαση είναι διδακτική. Όταν σε δύο σκέλη το ένα υπερτροφεί, το άλλο ατροφεί. Μια αξιέπαινη ροπή να συνενωθούν σε ενιαία μονάδα οι λαοί της Ευρώπης, προσκόπτει σήμερα στην αδυναμία να συμπέσουν τα ατροφικά και τα υπερτροφικά σκέλη του πολιτισμού μας. Οι αξίες μας, ούτε αυτές δεν αποτελούν μια γλώσσα κοινή.

Για τον ποιητή –μπορεί να φαίνεται παράξενο αλλά είναι αληθές– η μόνη κοινή γλώσσα που αισθάνεται να του απομένει είναι οι αισθήσεις. Εδώ και χιλιάδες χρόνια, ο τρόπος που αγγίζονται δύο σώματα δεν άλλαξε. Μήτε οδήγησε σε καμιά σύγκρουση όπως οι εικοσάδες των ιδεολογιών που αιματοκύλισαν τις κοινωνίες μας και μας άφησαν με αδειανά χέρια.
Όμως όταν μιλώ για αισθήσεις δεν εννοώ το προσιτό, πρώτο ή δεύτερο, επίπεδό τους. Εννοώ το απώτατο. Εννοώ τις “αναλογίες των αισθήσεων” στο πνεύμα. Όλες οι τέχνες μιλούν με ανάλογα. Μια οσμή μπορεί να είναι ο βούρκος ή η αγνότητα. Η ευθεία γραμμή ή η καμπύλη, ο οξύς ή ο βαθύς ήχος, αποτελούν μεταφράσεις κάποιας οπτικής ή ακουστικής επαφής. Όλοι μας γράφουμε καλά ή κακά ποιήματα κατά το μέτρο που ζούμε και διανοούμαστε με την καλή ή την κακή σημασία του όρου. Μια εικόνα πελάγους από τον Όμηρο φτάνει άθικτη ώς τις ημέρες μας. Ο Rimbaud την αναφέρει σαν mer mêlée au soleil και την ταυτίζει με την αιωνιότητα.

Ένα κορίτσι που κρατάει ένα κλώνο μυρτιάς από τον Αρχίλοχο επιβιοί σ’ έναν πίνακα του Matisse και μας καθιστά πιο απτή την αίσθηση, τη μεσογειακή, της καθαρότητας.

Εδώ αξίζει να σκεφτεί κανείς ότι ακόμη και μία παρθένος της βυζαντινής εικονογραφίας, δεν διαφέρει πολύ. Παρά ένα κάτι ελάχιστο, συχνά, το εγκόσμιο φως γίνεται υπερκόσμιο και τανάπαλιν. Μια αίσθηση που μας δόθηκε από τους αρχαίους και μια άλλη από τους μεσαιωνικούς έρχονται να γεννήσουν μια τρίτη που τους μοιάζει όπως το παιδί στους γεννήτορές του.

Μπορεί η ποίηση ν’ ακολουθήσει έναν τέτοιο δρόμο; Οι αισθήσεις μέσ’ απ’ τον αδιάκοπο καθαρμό τους να φτάσουν στην αγιότητα; Τότε η αναλογία τους θα επαναστραφεί επάνω στον υλικό κόσμο και θα τον επηρεάσει.
Δεν αρκεί να ονειροπολούμε με τους στίχους. Είναι λίγο. Δεν αρκεί να πολιτικολογούμε. Είναι πολύ. Κατά βάθος ο υλικός κόσμος είναι απλώς ένας σωρός από υλικά. Θα εξαρτηθεί από το αν είμαστε καλοί ή κακοί αρχιτέκτονες το τελικό αποτέλεσμα. Ο Παράδεισος ή η Κόλαση που θα χτίσουμε. Εάν η ποίηση παρέχει μια διαβεβαίωση και δη στους καιρούς τους dürftiger, είναι ακριβώς αυτή: ότι η μοίρα μας παρ’ όλ’ αυτά βρίσκεται στα χέρια μας

Αν η ευτυχία χαθεί.....

Ονορέ ντε Μπαλζάκ γύρω στο 1848 -49.

«.....Από τη στιγμή που τα πάντα θα χουν χαθεί, δεν θα θελήσω να ζήσω περισσότερο. Θα αρκεστώ στη μικρή σοφίτα της οδού Lesdiguieres και θα ξοδεύω εκατό φράγκα το μήνα. Η καρδιά μου, η ψυχή μου και οι φιλοδοξίες μου δεν θα μπορούσαν να ικανοποιηθούν παρά μόνον με αυτά που επεδίωξα τα τελευταία δεκάξι χρόνια. Αν αυτή η απέραντη ευτυχία χαθεί, δεν θα ζητήσω ποτέ ξανά τίποτα και θα αρνηθώ τα πάντα»

ΥΓ. Όχι, δεν είναι απόσπασμα από το βιβλίο "Το ελιξίριο της μακροζωίας". Είναι μια αυτοβιογραφική σταγόνα. Το τέλος μιας επιστολής σε μια κυρία.

Ή θεραπεία της συμπάθειας

Αγάπησε τους φτωχούς, ώστε να έπιτύχης μέσω αύτών το ελεος τοϋ Θεοϋ.

Μη πλησιάζης τους φιλόνικους, ώστε να μήν άναγκασθής να Βγης από τη γαλήνη σου.

Μην αποστραφής τη δυσωδία των αρρώστων, καί μάλιστα των φτωχών, γιατί και σύ φέρεις σώμα. Μην απελπίσης τους θλιμμένους, για να μη τιμωρηθης καί συ άπο τηδική τους δοκιμασία, και ζητήσης μάταια παρηγοριά. Μην έξευτελίσης ποτέ μισερο ανθρωπο, γιατί όλοι έξίσου θα πορευθοϋμεστον άδη. Άγάπησε τους άμαρτωλούς, και μίσησε τα εργα τους, και μη τους καταφρονήσης για τα έλαττώματά τους, ώστε να μη πειρασθής κι έσυ όπως έκεϊνοι. Θυμήσου ότι εισαι κοινωνος της γεηράς φύσεως, και κάνετο καλό προς Ολους. Μην έπιπλήττης έκείνουςπου χρειάζωνται την προσευχή σου, μήτενα τους στερήσης τα παρηγορητικά σου λόγια, γιατί, αν άπελπισθοϋν, θα ητηθoύν οί ψυχές τους απο τα χέρια σου. Άλλα να μιμήσαιτους Ιατρούς εκείνους της ψυχης, οί οποϊοιμε τα ψυχρότερα φάρμακα θεραπεύουν ταπιο θερμά πάθη, καί τα ψυχρότερα πάλι πάθηδια των αντιθέτων φαρμάκων.

Άγιος Ισαάκ ο Σύρος – Από το βιβλίο : ΤΟ ΘΕ’Ι’ΚΟ ΛΙΜΑΝΙ

Ο ΕΡΩΤΑΣ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ

Πρόλογος του Γιάννη Η. Παππά στην ανθολογία Επειδή σ'αγάπησα και σ' αγαπώ ακόμη (εκδόσεις Μεταίχμιο)

Στην ερώτηση τι είναι έρωτας, και αγάπη, έχουν δοθεί οι πιο διαφορετικές απαντήσεις. Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά τι είναι ο έρωτας. Ο καθένας τον βλέπει από την προσωπική του ματιά και δίνει την δική του ερμηνεία. Παραθέτω κάποιες ενδεικτικές αναφορές:
Έρωτας δεν είναι «αυτό ή εκείνο. Είναι αυτό εκείνου και εκείνο αυτού, ο πόλεμος και η ειρήνη, το οιονεί άφατον, η άγρια ηρεμία, η ήρεμη αγριότητα. (Ηράκλειτος)

Η ζωή είναι ένα λουλούδι και ο έρωτας το μέλι του.
Ουγκώ

Ο έρωτας μοιάζει με τον αέρα. Δεν ξέρουμε ποτέ από που μπορεί να μας έρθει.
Μπαλζάκ

Έρως, ο μη ορισμός! Της φύσεως ο Θεός. Η γλυκύτερη πικρία , η πικρότερη γλυκύτης
(Τζιάκομο Καζανόβα)

Ο έρωτας είναι ένα εξαίσιο λουλούδι, που όμως πρέπει να έχεις το θάρρος να πας να το κόψεις στην άκρη ενός φοβερού γκρεμού.
Σταντάλ

H αγάπη είναι μία ευτυχία που τρέμει. ( Ομάρ Καγιάμ, Περσία)
H αγάπη φωτίζει με τη λάμψη του παραμυθιού την καθημερινότητα. (Σέλλευ)

Αγαπώ θα πει ΧΑΝΟΜΑΙ.
(Ν. Καζαντζάκης )

Μπορεί ο καθένας να δίνει την δική του ερμηνεία για το τι είναι ο έρωτας αλλά, όλοι συμφωνούν ότι ο έρωτας και η αγάπη είναι το πιο σημαντικό γεγονός στη ζωή των ανθρώπων.
Ως κοινό όνομα η λέξη έρως δηλώνει την έννοια της αγάπης, ενώ ως κύριο όνομα (Έρως) τον θεό της αγάπης. Η θέση του Έρωτος ως θεού της αγάπης δεν είναι σαφής ανάμεσα στους 12 θεούς του Ολύμπου, και ο Έρως δεν κατέχει συγκεκριμένη θέση στη μυθολογία, όπως ούτε ο Χάρων. Η ετυμο­λογία του ονόματος του είναι αβέβαιη (έρως, αιολ. έρος < εράειν). Σχεδόν συνώνυμες έννοιες είναι οι Ίμερος και Πόθος, που συχνά παρουσιάζονται επίσης προσω­ποποιημένοι· στην Κλασική Εποχή υπήρχε διά­κριση μεταξύ των τριών εννοιών, γνωστή στους αρχαίους συγγραφείς.

Αντίθετα, οι Αλεξανδρινοί και οι ύστεροι ποιητές χρησιμοποιούν πολύ συχνά και σχεδόν χωρίς διαφοροποίηση τους τρεις όρους. Κατ' αναλογία, οι Λατίνοι χρησιμοποιούν χωρίς δι­άκριση τα Amor, Cupido.

Ο Όμηρος χρησιμοποιεί τη λέξη έρως με την έννοια της επιθυμίας γενικά (του τρώγειν, πίνειν, αρέσκειν), αλλά η λέξη δεν δηλώνει θεότητα, ακόμη και όταν αναφέρεται στην ερωτική επιθυμία. Στις γενεαλογίες μνημονεύεται ως μία από τις αρχέγονες, μη γεννημένες δυνάμεις, ενώ μόνο στις ύστερες πηγές παρουσιάζονται γεννήτορές του.

Σύμφωνα με την ορφική διδασκαλία, ο Έρως προήλθε από το «κοσμικό αβγό», που άφησε η Νυξ στους κόλπους του Ερέβους. Επηρεασμένος από αυτή τη διδασκαλία, ο Ησίοδος στη Θεογονία του τον τοποθετεί μετά το Χάος και τη Γαία, στοιχεία και τα τρία χωρίς γεννήτορες· μετά ακολουθούν οι λοιποί (τιτάνες, θεοί κ.λπ.). Με τον Ησίοδο συμφω­νούν οι Ακουσίλαος και Ίβυκος- και οι δύο (από τις τρεις) γενεαλογίες της Σαπφούς είναι υπέρ μιας κο­σμογονικής προέλευσης του Έρωτος. Δίπλα σ' αυτόν τον κοσμογονικό Έρωτα, προ­βάλλει ο Έρως, θεός της Αγάπης, πάνω από κάθε φύση, θεούς ή ανθρώπους, συνοδός της Αφροδί­της: είναι αυτός στον οποίο αναφέρεται η μεταο-μηρική φιλολογία. Είναι γιος της Αφροδίτης και του Ουρανού (Σαπφώ), υπηρέτης και συνοδός της Αφροδίτης ή γιος της Αφροδίτης και του Άρη (Σι­μωνίδης ο Κείος) ή της Ειλειθυίας (Ωλήν ο Λύκιος), που ταυτίζεται με την Αρτέμιδα, ή της Ίριδος και του Ζέφυρου (Αλκαίος).

Ανάμεσα στους τραγικούς, μόνο στον Ευριπίδη ο Έρως κατέχει ιδιαίτερα εξέχουσα θέση: αναφέρε­ται ως γιος του Διός. Ο Ευριπίδης επίσης διακρίνει αρχικά την ενέργεια του Έρωτος σ' αυτήν που οδη­γεί σε Αρετή και σ' εκείνην που ωθεί στην Αθλιό­τητα. Ανάλογη διάκριση βρίσκουμε και στο πλατω­νικό Συμπόσιο, όπου ο μεν καλός Έρως είναι γιος της Αφροδίτης Ουρανίας, ο δε κακός γιος της Αφροδίτης Πανδήμου.

Ο Πλάτων θεωρούσε ότι ο έρωτας δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια θεία τρέλα, από μια ακατανίκητη επιθυμία να συμπορευθούμε με τους Θεούς, όντες σε παραλήρημα. Στο Συμπόσιο του Πλάτωνα, μια γυναίκα, η Διοτίμα εξηγεί ότι ο έρωτας εκφράζει την ανάγκη και την επιθυμία μας να κατακτήσουμε την αιωνιότητα. Στην αλεξανδρινή ποίηση, οι γενεαλογίες του Έρωτος γίνονται κατεξοχήν φιλολογικό μοτίβο και απαρίθμηση τους βρίσκουμε στον Παυσανία.

Στον Κατάλογο θεών κατά Κικέρωνα διακρίνο­νται τρεις Έρωτες: 1) γιος του ιθυφαλλικού Ερμή και της χθονίας Αρτέμιδος, κόρης του Διός και της Περσεφόνης· 2) γιος του Ερμή και της Αφρογενείας Αφροδίτης- 3) γιος του Άρη και της Αφροδίτης, κό­ρης του Διός και της Διώνης. «Ο έρωτας και ο θάνατος», γράφει ο καθηγητής Δημήτρη Λιαντίνης στο βιβλίο του Γκέμα, «είναι δύο στιγμές απόλυτα μοναδικές για τον καθένα μας. Ποτέ δε γίνεται να ζήσουν δύο άνθρωποι την ερωτική τους βίωση με όμοιο τρόπο. Αλλά με όμοιο τρόπο ποτέ δε γίνεται να ζήσουν και τη βίωση θανάτου. Κάθε φορά που ερωτεύουνται δύο άνθρωποι, γεννιέται το σύμπαν. Ή, για να μικρύνω το βεληνεκές, κάθε φορά που ερωτεύουνται δύο άνθρωποι γεννιέται ένας αστέρας με όλους τους πρωτοπλανήτες του. Και κάθε φορά που πεθαίνει ένας άνθρωπος, πεθαίνει το σύμπαν. Ή, για να μικρύνω το βεληνεκές, κάθε φορά που πεθαίνει ένας άνθρωπος στη γη, στον ουρανό εκρήγνυται ένας αστέρας supernova. Έτσι, από την άποψη της ουσίας ο έρωτας και ο θάνατος δεν είναι απλώς στοιχεία υποβάθρου. Δεν είναι δύο απλές καταθέσεις της ενόργανης ζωής. Έξω από τον έρωτα και το θάνατο πρωταρχικό δεν υπάρχει τίποτα άλλο. Αλλά ούτε είναι και νοητό να υπάρχει. Τα ενενήντα δύο στοιχεία της ύλης εγίνανε, για να υπηρετήσουν τον έρωτα και το θάνατο. Όλα τα όντα, τα φαινόμενα, και οι δράσεις του κόσμου είναι εκφράσεις, σαρκώσεις, μερικότητες, συντελεσμοί, εντελέχειες του έρωτα και του θανάτου. Γι' αυτό ο έρωτας και ο θάνατος είναι αδελφοί και ομοιότητες, είναι συμπληρώματα, και οι δύο όψεις του ίδιου προσώπου».

Το ίδιο, βέβαια, είχε πει χρόνια πριν ο γενάρχης της νεοελληνικής ποίησης Διονύσιος Σολωμός στον Κρητικό: Μόλις είν’ έτσι δυνατός ο Έρωτας και ο Χάρος.

Το ένστικτο του θανάτου είναι η αντίθετη ροπή προς το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Ο Έρωτας αντίστοιχα αντιπροσωπεύει μερική κατάργηση της ατομικότητας, εφόσον τείνει να μεταθέσει και να συγχωνεύσει το Εγώ με το ερώμενο αντι-κείμενο. [Ερατοσθένης Καψωμένος , Ο Σολωμός και η ελληνική πολιτισμική παράδοση, έκδοση της Βουλής των Ελλήνων, 1998].

Και ο Γιάννης Ρίτσος στην Σονάτα του Σεληνόφωτος γράφει:

Το ξέρω πως καθένας μοναχός πορεύεται στον έρωτα, μοναχός στη δόξα και στο θάνατο.

Ο τρόπος με τον οποίο ο καθένας βιώνει τον έρωτα, την δόξα και σίγουρα τον θάνατο είναι προσωπικός, γι αυτό και μοναχικός. Ιδιαίτερα για τον έρωτα τα συναισθήματα είναι εντελώς ξεχωριστά και εξατομικευμένα. Ο έρωτας είναι η προσπάθεια των ανθρώπων να υπερβούν τον χρόνο , την φθορά που συνεπάγεται το πέρασμα του χρόνου. Όταν ερωτεύονται δύο άνθρωποι αυτό που στην ουσία προσπαθούν, έστω κι αν πολλές φορές δεν το αντιλαμβάνονται, είναι η υπέρβαση της φθοράς, του θανάτου. Ο έρωτας κινητοποιεί την διάθεση για ζωή, ενεργοποιεί δυνάμεις που μένουν κρυμμένες , ανανεώνει τους ανθρώπους και αποτελεί πολλές φορές την θετική διέξοδο από την μίζερη και καταθλιπτική καθημερινότητα. Με την δύναμή του παρασύρει τους ανθρώπους, τους απογειώνει τους ενώνει τόσο, ώστε ο Έρνεστ Χεμινγουέι είχε εμφατικά πει: « Σ΄ αγαπώ τόσο πολύ που θα ’θελα να ’μουν ο εαυτός σου».

Ο έρωτας είναι τυφλός. Δεν γνωρίζει τάξεις, οικονομική κατάσταση, φύλο, ηλικία, γεωγραφικούς περιορισμούς. Οι άνθρωποι ερωτεύονται, λατρεύουν τον ενθουσιασμό της αναζήτησης του άλλου, το πάθος και τη μαγεία, και μισούν την ανασφάλεια, την αβεβαιότητα και την απομυθοποίηση. Ερωτεύονται για να ζήσουν την αμοιβαιότητα, για να πραγματοποιήσουν το όνειρό τους, για να βιώσουν την αγωνία και το απρόβλεπτο, για να κάνουν τη ζωή τους όμορφα πολύπλοκη. Ξέρει κανείς πως είναι ερωτευμένος, όταν δύο πράγματα τον συντρίβουν. Η παρουσία του (της) και η απουσία του (της). Ο Έρωτας διώχνει της ανθρώπινη μοναξιά, ο έρωτας συνυφαίνεται με τον συνάνθρωπο, με τον Άλλο, ο οποίος πολλές φορές υπάρχει τόσο μέσα μας όσο και δίπλα μας. Γι’ αυτό και στον έρωτα ο άνθρωπος πρέπει να «δίνεται» με όλο του το είναι.

Γι αυτό και ο έρωτας είναι μια επαναστατική πράξη. Οι εξεγερμένοι φοιτητές του Μάη του ’68 λέγανε σε ένα σύνθημά τους «Όσο περισσότερο κάνω έρωτα τόσο περισσότερο θέλω να επαναστατώ, όσο περισσότερο επαναστατώ, τόσο περισσότερο θέλω να κάνω έρωτα». Βέβαια, με την έννοια ότι ο έρωτας αποτελεί μια συλλογική συμπεριφορά. Όποιος δεν έχει νιώσει στην ζωή του μια φορά τη δύναμη του ερωτικού συναισθήματος, δεν μπορεί να νιώσει την δύναμη της ζωής.

Γι αυτό οι πιο «επικίνδυνοι» άνθρωποι είναι οι ανέραστοι, αυτοί που δεν αγάπησαν ποτέ τους , αλλά ούτε και αξιώθηκαν να αγαπηθούν. Και η ποίηση τι σχέση έχει με όλα αυτά. Μα η ποίηση είναι μια κατεξοχήν ερωτική πράξη. Ο έρωτας υμνήθηκε από τους ποιητές από την αρχαιότητα και συνεχίζει να υμνείται και σήμερα.

Στις μέρες μας, δυστυχώς, έχουμε υποτιμήσει την αξία του έρωτα, καθώς υιοθετήσαμε την εκχυδαϊσμένη ηδονιστική πλευρά του. Δυστυχώς, ο έρωτας σήμερα βιώνεται ως στείρα ηδονή και χάθηκε η ομορφιά του. Στην εποχή μας, στην εποχή της τεχνολογίας, όπου φαίνεται να κατακερματίζονται όλοι οι κοινωνικοί δεσμοί, ο Έρωτας περισσότερο από κάθε άλλη σχέση με τον άλλον εμφανίζεται ως μια έντονη λατρεία της υποκειμενικότητας ήτοι έμπλεος ιδιοτέλειας και ναρκισσισμού. Ο έρωτας έχασε σήμερα την ιερότητά του και την ανατρεπτικότητά του, γιατί ο σύγχρονος άνθρωπος βρήκε νέες αξίες , κινούμενος από άγχος και ματαιοδοξία. Αυτές της πολιτικής ανέλιξης, της πρόσβασης στην εξουσία, της δόξας, του πλουτισμού. Πώς να βρεθεί χρόνος να ξοδέψει κανείς το σώμα του και την ψυχή του; Γιατί πρωτίστως αυτό είναι ο έρωτας: το ξόδεμα, το να δίνεις ανιδιοτελώς την πιο αρχέγονη αγωνία σου στην αγωνία του άλλου. (Γιώργος Σταματόπουλος, Έρωτας ανθρώπου μύησις, Καστανιώτης 2001).

Στην ανθολογία που κρατάτε στα χέρια σας, προσπάθησα να συμπεριλάβω τα καλύτερα, κατά την γνώμη μου, ερωτικά ποιήματα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Το εγχείρημα δεν ήταν καθόλου εύκολο, γιατί έπρεπε να επιλέξω συγκεκριμένο αριθμό ποιημάτων από μια πολύ μεγάλη ποιητική βιβλιογραφική βάση, η οποία ξεκινάει από τον Όμηρο και φτάνει μέχρι τις μέρες μας.

Στην ανθολογία δεν συμπεριέλαβα πολλούς σύγχρονους ζώντες ποιητές, όχι γιατί δεν έχουμε ποιητές που γράφουν ερωτικά ποιήματα σήμερα, κάθε άλλο θα έλεγα, αλλά γιατί θα χρειαζόταν οι διπλάσιες σελίδες για να συμπεριληφθεί ένα μοναχά μικρό μέρος αυτού του υλικού. Με τις σκέψεις αυτές σας εύχομαι καλή, ερωτική, ανάγνωση.

Οι ταινίες της εβδομάδας

Οσκαρικός μήνας μπήκε, τα βαριά χαρτιά να ετοιμάζονται να κάνουν πρεμιέρα τις επόμενες μέρες και αν υπάρχει μια εποχή που αξίζει να πάτε σινεμά, αυτή είναι τώρα.

Μη Σπρώχνεις, Έρχομαι (Due Date), του Todd Phillips.
Όταν ο Tony Stark του Iron Man (Robert Downey Jr.) συναντήσει τον ηλίθιο τύπο από το Hangover (Zach Galifianakis) και αναγκαστούν να ταξιδέψουν μαζί οδικώς για 2 μέρες, το γέλιο είναι εξασφαλισμένο.

Από το δημιουργό της περσινής κωμωδίας της χρονιάς, ίσως η κωμωδία της χρονιάς και για το 2010!

Ο Φίλος της Μαμάς μου (Cyrus) (5/10), των Jay και Mark Duplass.
Η ανεξάρτητη δραμοκομεντί του καλοκαιριού (που εμείς βλέπουμε Δεκέμβρη), με τον John C.Reilly να βρίσκει τον ερωτά της ζωής του στο.......... πρόσωπο της Marisa Tomei, ανύπαντρης μητέρας με παιδί έφηβο κολλιτσίδα και εκτελών χρέη γκομενοδιώχτη (Jonah Hill).

Πολύ καλές κριτικές, αν και στη Τατιάνα μας δεν άρεσε...

4.3.2.1, του Noel Clarke.
Ένα πλουσιοκόριτσο, μια κλέφτρα, μια ομοφυλόφιλη και μια έφηβη με προβλήματα και έφεση στα γκράφιτι συναντιούνται στους κακόφημους δρόμους του Λονδίνου, δέρνουν άντρες, κλέβουν αυτοκίνητα κι αρπάζουν αμύθητης αξίας διαμάντι και όταν δε μπορούν ... δείχνουν κάνα σουτιέν.

Αν το Sex and the City ήταν action teen movie, αυτό θα ήταν.

Φανταστικές Αγάπες (Les Amours Imaginaires) (8/10), του Xavier Dolan.
Η νέα ταινία-έκπληξη του 21χρονου γαλλοκαναδού σκηνοθέτη, που για άλλη μια φορά πίσω από ένα ελαφρύ αυτοβιογραφικό πέπλο, παρουσιάζει τη σύγχρονη αγαπημένη παράνοια.

Έρωτας, αγάπη και όλα τα ενδιάμεσα.
Φιλίες, όνειρα, στυλ, πάρτι, έρωτες και μίση.
Ή όλα ή τίποτα και γιατί όχι.

Μια συμπονετική ταινία για το απεγνωσμένο πάθος, μια αδυναμία ντυμένη τόσο σύγχρονα όσο δεν έχετε ξαναδεί.

Παίζονται ακόμη:
Τουρνέ στο Παρίσι (Tournee), του Ματιέ Αμαλρίκ.
Γαλλική δραματική όπου ένας μάνατζερ κάνει καμπαρέ-τουρ με τις κοπέλες του και φτάνει ως το Παρίσι.

South of the Border, του Ολιβερ Στόουν.
Ντοκιμαντέρ για τις πολιτικές εκκρεμότητες των ΗΠΑ με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής.

Καλό Σινεμά.