Ερωτήσεις και απαντήσεις για διάφορα θέματα στην εποχή της "πανδημίας"

Ερώτηση: Πως μπορούμε να μεταδώσουμε τη σπουδαιότητα του Σταυρού στη ζωή μας σε εφήβους που έχουν δύσκολο παρελθόν και προβλήματα με τις οικογένειές τους;

Αρχιμανδρίτης Πέτρος: Είναι ένα πολύ λεπτό θέμα, αλλά, κατά τον Απόστολο Παύλο, ο Σταυρός έχει λόγο και ο λόγος αυτός είναι «τοις μεν απολλυμένοις μωρία, τοις δε σωζομένοις δύναμις Θεού» (Α’ Κορ. 1,18). Ο Αγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς λέει ότι το μυστήριο του Σταυρού ήταν ενεργό από τη δημιουργία του κόσμου, αλλά παραμένει μυστήριο ακόμη και μετά τον Χριστό. Διότι, πως μπορεί κανείς να εξηγήσει ότι η κένωση και ο εξευτελισμός, που υπομένει κάθε άνθρωπος που σηκώνει τον σταυρό του, γίνονται αιτία για άφθαρτη δόξα; Όταν το μυστήριο αυτό είναι κρυφά ενεργό στη ζωή μας, ο Σταυρός αυτός έχει λόγο για τους άλλους ανθρώπους, με την έννοια ότι μπορούν να νιώσουν τη δύναμη του μυστηρίου αυτού μέσα μας. Αυτός είναι ο πιο δυνατός και ο πιο ασφαλής τρόπος να δώσουμε τη δική μας μαρτυρία για το μυστήριο του Σταυρού του Χριστού: όχι κηρύττοντας τον σταυρό με λόγια, ειδικά αν δεν μας δόθηκε η διακονία αυτή από την Εκκλησία, αλλά βιώνοντάς το οι ίδιοι.

Ερώτηση: Γιατί κάποτε αισθανόμαστε τον Θεό κοντά μας και άλλοτε Τον νιώθουμε πολύ μακριά;

Αρχιμανδρίτης Πέτρος: Η φύση μας είναι αδύναμη και δεν μπορεί να βαστάξει την παρουσία του Θεού για πολύ καιρό. Προκειμένου η φύση μας να δυναμώσει, χρειαζόμαστε αυτές τις εναλλαγές: όταν ο Θεός είναι μακριά μας, μαθαίνουμε να μεμφόμαστε ταπεινά τον εαυτό μας και να Τον ευχαριστούμε ακόμη και γι’ αυτό. Όταν είναι μαζί μας, οφείλουμε να Τον λατρεύουμε με φόβο: «Δουλεύσατε τω κυρίω εν φόβω, και αγαλλιάσθε αυτώ εν τρόμω», λέει ο Ψαλμός (Ψαλμ. 2,11). Όταν είναι μαζί μας, είναι πιο φοβερό, αφού γνωρίζουμε ότι, ασταθείς όπως είμαστε, μπορούμε να προσβάλλουμε τη χάρη Του πολύ εύκολα. Όποτε χάνουμε την αίσθηση της παρουσίας Του, πρέπει να κατηγορούμε τον εαυτό μας και να χρησιμοποιούμε την απώλεια αυτή για την ταπείνωσή μας, γνωρίζοντας ότι ο Θεός δεν θα παραχωρήσει να πειραστούμε περισσότερο από όσο αντέχουμε (Α’ Κορ. 10,13).

Ερώτηση: Πως μπορούμε να εξασκήσουμε την ησυχία μέσα στο θορυβώδες περιβάλλον που ζούμε;

Αρχιμανδρίτης Πέτρος: Κάποιος που δουλεύει στην πόλη και έχει οικογένεια δεν μπορεί να ζήσει ησυχαστική ζωή όπως ένας ερημίτης, αλλά ούτε πρέπει να αφήνει την καρδιά του να παραμένει κρύα, χωρίς προσευχή. Κατ’ αρχήν, πρέπει να έχουμε επίγνωση των συνθηκών της ζωής μας. Από έναν ησυχαστή ο Θεός δεν αναμένει ιεραποστολικό έργο αλλά προσευχή, και η έρημος του παρέχει συνθήκες για τον ιδιαίτερο αυτό τρόπο ζωής. Οι ησυχαστές επιδιώκουν να ζουν διαρκώς στην παρουσία του Θεού, αλλά τους δίνονται συγκεκριμένες συνθήκες ζωής και θα κριθούν ανάλογα. Η εξάσκηση του ησυχασμού μέσα στον κόσμο είναι μάλλον αδύνατη, αλλιώς οι Πατέρες δεν θα κατέφευγαν στην έρημο για να ζήσουν ησυχιαστική ζωή. (Λέμε ποιός είναι ο κανόνας. Όχι πως δεν υπάρχουν εξαιρέσεις αφού η καρδιακή προσευχή είναι δώρο της χάριτος. Γι’ αυτό και ο Πατέρας του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά είχε αυτή την προσευχή αν και ήταν μέλος του συμβουλίου του Αυτοκράτορα, στην Κωνσταντινούπολη.) Ωστόσο, ο ησυχασμός μπορεί και πρέπει να είναι καθοδηγητικός αστέρας για όλους μας. Η Λειτουργία της Κυριακής είναι ώρα ησυχίας για κάθε Χριστιανό. Η ώρα της προσευχής είναι η δική μας έρημος. Αν αμελούμε να πηγαίνουμε στην Εκκλησία την Κυριακή, δεν μπορούμε να μιλάμε για την Ευχή του Ιησού και ησυχία. Την έβδομη ημέρα της δημιουργίας, ο Θεός αναπαύθηκε (Γεν. 2,2), επέστρεψε στους κόλπους της προαιωνίου αγάπης της Αγίας Τριάδας. Αυτό είναι που χρειάζεται να κάνουμε και εμείς. Γι’ αυτό η Κυριακή πρέπει να ανήκει στον Κύριο. Πρέπει να δίνουμε στον Θεό μια μερίδα προσευχής καθημερινά, αλλά κυρίως την Κυριακή, ούτως ώστε η καρδιά μας να μην μένει στερημένη της παρουσίας του Κυρίου.

Ερώτηση: Μπορεί η αναζήτηση πνευματικής καθοδήγησης να μας κάνει να αμελήσουμε τη συνομιλία προς τον Θεό μέσα στην καρδιά μας;

Αρχιμανδρίτης Πέτρος: Στο Άγιον Όρος, ακόμη και μετά από πολλά χρόνια μοναχικής υπακοής, οι μοναχοί επιζητούν καθοδήγηση, διότι το θεωρούν σημάδι πνευματικής υγείας. Αν πρόκειται να συνομιλούμε με τον Θεό, οφείλουμε πρώτα να μάθουμε τη γλώσσα Του, και δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό χωρίς καθοδήγηση. Αν ταπεινά και ειλικρινά αναζητάμε το Πρόσωπο του Θεού, η καθοδήγηση θα μας φέρει σε αυτό. Στην Εκκλησία, η Λειτουργία, η πνευματική πατρότητα, η προσευχή, ο λόγος του Θεού, όλα αυτά γίνονται μία ζωή. Αν επιζητούμε συμβουλή με υγιή τρόπο, η καθοδήγηση σίγουρα θα μας βοηθήσει να μάθουμε πως να συνομιλούμε με τον Θεό. Επίσης, ο πνευματικός επιθυμεί να νυμφεύσει κάθε ψυχή με τον Νυμφίο, τον Χριστό. Αν κάποιος άνθρωπος παραμένει στο ψυχολογικό επίπεδο, ο πνευματικός θα λέγει όπως ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής, «Εκείνον δει αυξάνειν, εμέ δε ελαττούσθαι» (Ιω. 3,30), και θα τον βοηθήσει να ανέβει από το ψυχολογικό επίπεδο στο πνευματικό. Η διακονία της πνευματικής πατρότητας είναι κατά τον τύπον του Τιμίου Προδρόμου.

Ερώτηση: Πως μπορούμε να βρούμε παρηγοριά τώρα που δεν μπορούμε να επισκεφτούμε το Μοναστήρι;

Αρχιμανδρίτης Πέτρος: Αυτούς τους επτά μήνες κάποιοι άνθρωποι στερήθηκαν ακόμη και τη Λειτουργία. Συγχωρέστε το θάρρος μου, αλλά αν χρησιμοποιήσουμε σωστά αυτό τον πόνο, μπορεί να άποβεί και προνόμιο ακόμη. Ο ιός αυτός είναι διωγμός για όλο τον κόσμο, επεϕερε μια τόσο πρωτοφανή κρίση. Ωστόσο, γνωρίζουμε ότι σε κρίσιμους καιρούς η χάρη του Θεού εκχέεται με πιο ψηλαφητό τρόπο. Αν μας στερούν την Εκκλησία μας η το να επισκεφτούμε το Μοναστήρι, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε όλα τα άλλα μέσα: την επιμελή μελέτη του λόγου του Θεού, την επίκληση του Ονόματός Του. Σίγουρα τότε ο Θεός θα χρησιμοποιήσει αυτά τα μέσα για να γεμίσει την καρδιά μας με την ίδια χάρη που λαμβάνουμε στη Λειτουργία, διότι δεν είναι κάτι που το επιλέγουμε, αλλά μας το επιβάλει αυτή η πρωτοφανής κρίση. Ο Θεός θα αναπληρώσει για τα υστέρήματά μας με τη χάρη Του. Βεβαίως, κάτω από κανονικές συνθήκες, αν δεν πηγαίνουμε στην Εκκλησία, δεν μπορούμε να προσδοκούμε να βρούμε χάρη στην προσευχή.

Ερώτηση: Αν μας καταβάλλει ο ιός πως να προσευχηθούμε πριν πεθάνουμε;

Αρχιμανδρίτης Πέτρος: Την ώρα του θανάτου, όταν όλη η σύστασή μας θα διαλύεται, είναι πολύ πιθανό ότι δεν θα είμαστε ικανοί να προσευχηθούμε. Γι’ αυτό χρειάζεται να αρχίσουμε να προετοιμαζόμαστε από τώρα για εκείνη τη στιγμή. Κάθε πρωΐ η πρώτη σκέψη του Γέροντος Σωφρόνιου ήταν ο θάνατος. Αναφέρει τον θάνατο στην πρωινή προσευχή του. Εντούτοις, αν βρούμε τη δύναμη να προσευχηθούμε την ώρα του θανάτου μας, νομίζω πως θα πρέπει να συγκεντρωθούμε σε τρία πράγματα. Πρώτον, να ευχαριστήσουμε τον Θεό για όλες Του τις ευεργεσίες προς εμάς σε όλη μας τη ζωή. Δεύτερον, να ζητήσουμε συγχώρεση για όλες τις φορές που Τον λυπήσαμε, Τον προσβάλαμε και Τον προδώσαμε. Τέλος, να Του ζητήσουμε να μας δεχθεί όπως είμαστε.

Ερώτηση: Πως μπορεί κανείς να είναι και να παραμένει αληθινός Χριστιανός στον κόσμο αυτό, όπου όλα μας αναγκάζουν να ενδώσουμε στη φιλαυτία και στις δελεαστικές ηδονές της ζωής;

Αρχιμανδρίτης Πέτρος: Ακριβώς τώρα είναι η πρόκληση να είμαστε Χριστιανοί. Ο Κύριος είπε, «ο υιός του ανθρώπου ελθών άρα ευρήσει την πίστην επί της γης;» (Λκ. 18,8). Όσο περισσότερο πλησιάζουμε προς το τέλος του κόσμου, τόσο περισσότερο «ψυγήσεται η αγάπη των πολλών» (Ματθ. 24,12), αυτό όμως είναι και μεγάλη πρόκληση. Πρόσεξα ότι αύτόν τον καιρό οι άνθρωποι συνθλίβονται από τη γενική ατμόσφαιρα της ηδονής και της αμαρτίας που κυριαρχεί στον κόσμο. Και όμως, ακόμη και αυτό γίνεται ευκαιρία για τον Θεό να εισέλθει στην καρδιά τους και να φέρει αλλαγή ώστε να συνειδητοποιήσουν τη ματαιότητα μιας τέτοιας ζωής. Όταν βλέπουμε πολέμους, ασθένειες, λιμούς και λοιμούς να συμβαίνουν, ο Κύριος δεν λέει «τρέξτε να κρυφτείτε», αλλά «επάρατε τας κεφαλάς υμών, διότι εγγίζει η απολύτρωσις υμών» (Λκ. 21,28). Επομένως, οι καιροί που ζούμε τώρα μας καλούν να σηκώσουμε ψηλά το κεφάλι μας, όχι να απελπισθούμε, αλλά να ενεργοποιήσουμε περισσότερο τον πνευματικό μας σύνδεσμο με τον Χριστό και να τον κάνουμε πιο δυνατό, προετοιμαζόμενοι για την ημέρα που «τον άνομον ο κύριος ανελεί τω πνεύματι του στόματος αυτού και καταργήσει τη επιφανεία της παρουσίας αυτού» (Β’ Θεσσ. 2,8).

 

Κορωνοϊός καί Ἐκκλησία

Συνέντευξη τοῦ Σεβ. Μητροπολίτη Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου στούς συνεργάτες τῆς «Ἐκκλησιαστικῆς Παρέμβασης» γιά τήν ἐπιδημία τοῦ κορωνοϊοῦ (covid-19)

1. Ἐρώτηση: Τί εἶναι ὁ κορωνοϊός (covid-19);

Ἀπάντηση: Εἶναι ἕνας ἰός, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖται, ὅπως οἱ περισσότεροι ἰοί, ἀπό RNA, καί χρησιμοποιεῖ τήν δομή, τόν πυρήνα καί τό DNA τῶν κυττάρων γιά νά λειτουργήση.

Εἶναι γνωστόν ὅτι ἡ πληροφορία τοῦ γενετικοῦ ὑλικοῦ ἀπό τό DNA, πού εἶναι στόν πυρήνα τοῦ κυττάρου, μεταφέρεται στό RNA, πού εἶναι στό κυτταρόπλασμα, καί ἐκεῖ μεταγράφεται σέ πρωτεΐνες. Αὐτή ἡ ἀντιγραφή, ἡ μεταγραφή καί ἡ μετάφραση εἶναι τό κεντρικό δόγμα τῆς βιολογίας.

Ὅμως, ἡ ἀντίστροφη ροή τῆς πληροφορίας ἀπό τό RNA στό DNA ἀνατρέπει αὐτό τό κεντρικό δόγμα τῆς βιολογίας. Γιά νά γίνη ἀντιληπτό αὐτό, χρησιμοποιῶ τήν εἰκόνα τοῦ ἀεροπειρατῆ, ὁποῖος δέν ἔχει δικό του ἀεροπλάνο, δέν ξέρει νά ὁδηγῆ καί χρησιμοποιεῖ τά ὄργανα τοῦ ἀεροπλάνου καί τόν ἀεροπόρο, προκειμένου νά πετύχη τόν σκοπό του.

2. Ἐρώτηση: Γιατί τόσος φόβος γιά τόν κορωνοϊό;

Ἀπάντηση: Ὑπάρχουν πολλοί ἰοί, ὅπως τοῦ AIDS, τῆς ἡπατίτιδος, τῆς γρίπης, τοῦ ἔμπολα, τοῦ σάρς κλπ., γιά τούς ὁποίους ἡ ἐπιστήμη βρῆκε τόν τρόπο τῆς ἀντιμετωπίσεώς τους. Ὅταν στίς ἀρχές τῆς δεκαετίας τοῦ '90 ξέσπασε τό πρόβλημα μέ τόν ἰό τοῦ AIDS, τότε πανικοβλήθηκε ἡ ἀνθρωπότητα, καί μάλιστα στήν Ἑλλάδα συγκροτήθηκε ἡ Ἐθνική Ἐπιτροπή Ἀντιμετωπίσεως τοῦ AIDS, ἡ ὁποία μετεξελίχθηκε στό ΚΕΕΛ (Κέντρο Ἐλέγχου Εἰδικῶν Λοιμώξεων), στίς ὁποῖες Ἐπιτροπές ἤμουν ἐκπρόσωπος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί παρακολουθοῦσα ὅλο τόν τρόπο τῆς ἀντιμετωπίσεως τῶν θεμάτων αὐτῶν πού ἔχουν σχέση μέ τίς μολύνσεις. Ἔγραψα μάλιστα καί ἕνα βιβλίο μέ τίτλο: «AIDS, ἕνας τρόπος ζωῆς».

Ὁ κορωνοϊός αἰφνιδίασε τήν Ἐπιστημονική Κοινότητα, ἡ ὁποία γρήγορα θά τόν ἀντιμετωπίση ἐπιστημονικῶς. Ἕως τότε χρειάζεται προσοχή καί προσευχή.

3. Ἐρώτηση: Πῶς δικαιολογεῖτε ἐσεῖς τόν πανικό πού προῆλθε ἀπό τόν κορωνοϊό;

Ἀπάντηση: Πράγματι, ἐκτός ἀπό τόν κορωνοϊό, ὑπάρχει καί ὁ ἰός τοῦ πανικοῦ, γιά τόν ὁποῖον κάνουν λόγο οἱ ἀνθρωπιστικές καί κοινωνικές ἐπιστῆμες καί ἡ ψυχολογία.

Ὁ πανικός ἐξηγεῖται ἀπό τά προηγούμενα πού εἶπα, ἀλλά συγχρόνως ἑρμηνεύεται καί ἀπό τόν φόβο τοῦ θανάτου. Ὁ ἄνθρωπος ἀγαπᾶ τήν ζωή, θέλει νά ζήση ὅσο τό δυνατόν περισσότερο καί φοβᾶται τόν θάνατο. Ἔτσι πρόκειται γιά τόν λεγόμενο πανικό τοῦ θανάτου. Αὐτό δέν συμβαίνει τώρα μέ τόν κορωνοϊό, ἀλλά πάντοτε ὅταν μᾶς πλησιάζει ὁ θάνατος μέ ποικίλους τρόπους. 

Ὁ φόβος τοῦ θανάτου συνδέεται μέ κάθε ἀσθένεια, ἡ ὁποία προκαλεῖ τόν ἄνθρωπο καί τόν ὁδηγεῖ στά ὅρια τοῦ θανάτου. Ὁ Χάϊντεγκερ ἔχει τονίσει ὅτι ὁ ἄνθρωπος λειτουργεῖ μέ δύο τρόπους, πρῶτον μέ τόν λεγόμενο καθημερινό τρόπο, πού συνδέεται μέ τήν δύναμη, τήν ἐξουσία, τήν ὑγεία, τήν κοινωνική δραστηριότητα, καί δεύτερον μέ τόν λεγόμενο ὑπαρξιακό τρόπο, πού συνδέεται μέ τήν ἔλευση τῶν ἀσθενειῶν καί τήν προσέγγιση τοῦ θανάτου.

Ὅταν κάποιος εἰσάγεται μέσα στό νοσοκομεῖο, ἐξαιτίας κάποιας ἀσθένειας, ἀμέσως ἀρχίζουν τά ὑπαρξιακά ἐρωτήματα, ὅπως τό ἐρώτημα τοῦ νοήματος τῆς ζωῆς καί τοῦ νοήματος τοῦ θανάτου. Ἐπίσης ἀρχίζουν νά λειτουργοῦν μέσα του διάφορες σκέψεις πού τόν βασανίζουν κυριολεκτικά, γιά τό ποιός εὐθύνεται γιά τήν κατάσταση στήν ὁποία ἔφθασε καί, ἑπομένως, τόν ἀπασχολοῦν ἔντονα οἱ λεγόμενες «ὁριακές στιγμές τῆς ζωῆς του», γιά τά ὁποῖα κάνει λόγο ἡ ὑπαρξιακή φιλοσοφία καί ὑπαρξιακή ψυχολογία. Γι' αὐτό δέν πρέπει νά ἀντιμετωπίζουμε τόν ἀσθενῆ μόνον σωματικά, ἀλλά στήν ὁλότητά του.

4. Ἐρώτηση: Τί τελικά εἶναι ὁ θάνατος;

Ἀπάντηση: Ὁ θάνατος δέν εἶναι ἁπλῶς αὐτό πού συμβαίνει στό τέλος τῆς βιολογικῆς ζωῆς, ἀλλά εἶναι ἡ φθαρτότητα καί ἡ θνητότητα πού εἶναι ἐγγενεῖς μέσα στόν βιολογικό μας ὀργανισμό ἀπό τήν ἀρχή τῆς συλλήψεώς μας.

Ἡ μοριακή βιολογία ἔχει ἀποδείξει ὅτι ἀπό τά 25.000 γονίδια πού ἔχει τό κύτταρο τοῦ ἀνθρώπου, ἀπό τήν πρώτη στιγμή τῆς γονιμοποιήσεως τοῦ ὠαρίου, ὑπάρχουν καί τά γονίδια τῆς γηράνσεως (τοῦ θανάτου), πού βρίσκονται στό λεγόμενο μιτοχονδριακό DNA, πού εἶναι στό κυτταρόπλασμα, καί τά γονίδια τῶν ἀσθενειῶν.

Ἑπομένως, ἀπό τήν πρώτη στιγμή τῆς συλλήψεως τοῦ ἀνθρώπου, πρίν διαφοροποιηθοῦν τά βλαστοκύτταρα, πρίν δημιουργηθοῦν οἱ ἱστοί καί τά ὄργανα, πρίν σχηματοποιηθῆ ὁ ὀργανισμός τοῦ ἐμβρύου, ἤδη ὑπάρχουν τά γονίδια τοῦ θανάτου καί τῶν ἀσθενειῶν. Αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ θάνατος εἶναι ἕνα «φορτίο» βιολογικό καί ψυχολογικό πού κουβαλᾶμε ἀπό τήν πρώτη στιγμή τῆς συλλήψεώς μας καί δημιουργεῖ τίς σταδιακές κρίσεις τοῦ θανάτου στήν ζωή μας.

5. Ἐρώτηση: Πῶς πρέπει νά ἀντιμετωπίσουμε τό πρόβλημα τοῦ κορωνοϊοῦ;

Ἀπάντηση: Ἡ ἀπάντηση πρέπει νά κινηθῆ σέ πολλά ἐπίπεδα. Ἡ Ἐπιστήμη κάνει τό χρέος της, καί θά ἔχουμε πιστεύω ἐλπιδοφόρες ἐξελίξεις στό θέμα αὐτό. Ἡ Πολιτεία μέ τά θεσμικά της ὄργανα προσπαθεῖ νά περιορίση τήν διασπορά τοῦ ἰοῦ, γιατί τήν ἐνδιαφέρει ὁ ἄνθρωπος-πολίτης, καθώς ἐπίσης τήν ἐνδιαφέρει καί τό πῶς θά ἀντέξη τό σύστημα Ὑγείας σέ μιά τέτοια μεγάλη «πολεμική ἐπίθεση», γιατί εἶναι πράγματι ἕνας ἐσωτερικός πόλεμος. Καί ὁ ἄνθρωπος-πολίτης πρέπει νά τό ἀντιμετωπίση σέ ἕνα προσωπικό ἐπίπεδο, δηλαδή πέρα ἀπό τήν πειθαρχία στίς ἀποφάσεις τῶν ὑπευθύνων ὀργάνων, θά πρέπει νά σταθῆ μέ ὑπευθυνότητα πάνω στόν λεγόμενο πανικό τοῦ θανάτου.

Φυσικά, αὐτήν τήν κρίσιμη ὥρα θά πρέπει νά στεκόμαστε μέ σεβασμό καί τιμή στούς ἰατρούς καί τό νοσηλευτικό προσωπικό πού ἐργάζονται μέ εὐθύνη, γνώση καί γενναιότητα.

6. Ἐρώτηση: Καί πῶς ἀντιμετωπίζουμε τούς ἀσθενεῖς καί γενικότερα τήν κοινωνία ἡ ὁποία ὑποφέρει ἀπό ὑπαρξιακά ἐρωτήματα;

Ἀπάντηση: Ἤδη ἔχω τονίσει ὅτι ἡ Πολιτεία μέ τά θεσμικά της ὄργανα λαμβάνει τίς ἀπαραίτητες ἀποφάσεις γιά τήν προφύλαξη τοῦ πληθυσμοῦ. Ὅμως αὐτό δέν εἶναι ἀρκετό, ἐπειδή ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναι μιά μηχανή, ἔστω καί ἔμψυχη μηχανή, ἀλλά εἶναι ἕνα ὄν πού τόν ἀπασχολεῖ τό νόημα τῆς ζωῆς καί τό  νόημα τῆς ὕπαρξης. Πολλές φορές διερωτᾶται, γιατί νά προφυλαχθῆ ἀπό μιά ἀσθένεια, ὅταν γι' αὐτόν δέν ἔχει νόημα ἡ ζωή. Τέτοια ἀντιμετώπιση ἐκφράζουν πολλές φορές οἱ ναρκομανεῖς, ὅταν τούς συνιστοῦμε νά προσέχουν καί ἐκεῖνοι ἀπαντοῦν: «δέν θέλω νά προσέξω, γιατί γιά μένα δέν ἔχει νόημα ἡ ζωή».

Ἔτσι, δέν μπορεῖ κανείς νά ἀντιμετωπίζη τέτοιες καταστάσεις μόνον μέ μέτρα πού ἀναφέρονται στό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου, ὡσάν ὁ ἄνθρωπος νά εἶναι ἁπλῶς μιά βιολογική μηχανή, ἀλλά χρειάζεται καί ἡ ψυχολογική καί ἡ πνευματική ὑποστήριξη. Ἤδη γνωρίζουμε ὅτι ὅταν περνούσαμε σέ μεγάλη ἔνταση τήν οἰκονομική κρίση, πολλοί πολιτικοί καί οἰκονομολόγοι ἔλεγαν ὅτι ἡ οἰκονομία θέλει καί τήν ψυχολογία της γιά νά πάρη μπροστά. Καί ἐγώ ἐρωτῶ: ἐάν ἡ οἰκονομία θέλει τήν ψυχολογία της, ἡ ἀσθένεια δέν θέλει καί αὐτή τήν ὑπαρξιακή ψυχολογία γιά νά ἀντιμετωπισθῆ;

Ὁ Βίκτωρ Φράνκλ ἔχει τονίσει ὅτι τόν ἄνθρωπο τόν ἀπασχολεῖ ἡ «τραγική τριάδα», δηλαδή ὁ πόνος, ἡ ἐνοχή καί ὁ θάνατος. Ἑπομένως, πρέπει ὅλες οἱ μορφές τῆς ἐπιστήμης νά ἀσχοληθοῦν ἰδιαίτερα μέ τό πρόβλημα πού ἀνέκυψε ὥστε νά μή θεωρεῖται ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι μόνον μιά βιολογική μηχανή.  

7. Ἐρώτηση: Ποιά εἶναι ἡ ἄποψή σας γιά τήν ἀντίδραση τῆς Ἐκκλησίας στό πρόβλημα πού προέκυψε;

Ἀπάντηση: Νομίζω ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἀντέδρασε καί ἀντιδρᾶ μέ μεγάλη ψυχραιμία καί αὐτό συνδέεται μέ τό ὅτι ἔχει μιά πολύ μεγάλη διαχρονική ἐμπειρία δύο χιλιάδων ἐτῶν, ἐνῶ τό Κράτος ἔχει μιά ἐμπειρία διακοσίων ἐτῶν.

Ἔτσι, τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης, καθώς ἐπίσης καί ἄλλες Ἐκκλησίες, ἀντέδρασαν μέ ὑπευθυνότητα καί σοβαρότητα, γιατί ἔχουν ὑπ' ὄψη τους τόν ἄνθρωπο ὡς κατ' εἰκόνα καί καθ' ὁμοίωσιν Θεοῦ, ὁ ὁποῖος ἔχει ἀναμφισβήτητα βιολογικές ἀνάγκες, ἀλλά ἔχει κυρίως καί προπαντός ψυχολογικές καί πνευματικές ἀνάγκες καί μέσα ἀπό αὐτές ἀντιμετωπίζονται ὅλα τά ζητήματα.

8. Ἐρώτηση: Ποιά εἶναι αὐτή ἡ διαχρονική πείρα τῆς Ἐκκλησίας γιά τήν ὁποία μιλᾶτε;

Ἀπάντηση: Ὅπως γνωρίζετε μέσα στήν διάρκεια τῶν αἰώνων ἐμφανίσθηκαν πολλές ἀσθένειες, ἐνῶ ἡ ἐπιστήμη δέν ἦταν τόσο ἀνεπτυγμένη, ὅσο εἶναι σήμερα. Ἔτσι, ἡ Ἐκκλησία πάντοτε ἐλάμβανε τά ἀπαραίτητα μέτρα καί γιά τήν ἀντιμετώπιση τῶν σωματικῶν ἀσθενειῶν, ἀλλά καί γιά τήν ἱκανοποίηση τῶν πνευματικῶν καί αἰωνίων ἀναγκῶν τοῦ κάθε ἀνθρώπου.

Νά πάρω ὡς παράδειγμα τήν ἀσθένεια τῆς λέπρας. Ἦταν μιά φοβερή ἀσθένεια, ἡ ὁποία γιά αἰῶνες ἦταν ἀθεράπευτη καί μεταδοτική καί ἀπομάκρυναν τούς ἀσθενεῖς ἀπό τήν κοινωνία καί τούς ἔθεταν σέ «κοινωνική καραντίνα».

Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἔδειχναν ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον ὄχι μόνον γιά τήν ἀντιμετώπιση τῆς ἀσθένειας, ἀλλά καί γιά τήν ἀντιμετώπιση τῶν ἀσθενῶν πού ἔπασχαν ἀπό αὐτήν καί ἔδειχναν ἰδιαίτερη ἀγάπη γι' αὐτούς. Νά θυμίσω τόν Μ. Βασίλειο, ὁ ὁποῖος στήν Βασιλειάδα εἶχε ἕναν χῶρο γιά τούς λεπρούς, ὅταν ἡ λέπρα ἐθεωρεῖτο μεταδοτική καί ὁ ἴδιος ἀσπαζόταν τούς λεπρούς, γιά νά τούς δείξη τήν ἀγάπη του.

Θεωρῶ ὅτι πέρα ἀπό τόν κορωνοϊό καί ὁποιονδήποτε ἰό ὑπάρχει ὁ ἄνθρωπος μέ τά ὑπαρξιακά καί πνευματικά προβλήματά του καί τίς αἰώνιες ἀναζητήσεις του, καί γι' αὐτό μέ ἐνοχλεῖ ὁ ἰός τοῦ κοινωνικοῦ ρατσισμοῦ καί ὁ ἰός τοῦ πανικοῦ.

Ὁ Κάρλ Γιάσπερς ἔχει τονίσει ὅτι γενικά ὁ ἄνθρωπος, καί ἰδιαίτερα οἱ ἄρρωστοι, ἔχουν ἀνάγκη ἀπό τήν «ὑπαρξιακή ἐπικοινωνία».

9. Ἐρώτηση: Τελευταῖα ἔγινε πολύ μεγάλος λόγος γιά τό θέμα τοῦ περιορισμοῦ τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἀκολουθιῶν καί κυρίως τῆς μεταλήψεως τῆς θείας Κοινωνίας. Ποιά εἶναι ἡ ἄποψή σας;

Ἀπάντηση: Κατ' ἀρχάς θέλω νά πῶ ὅτι ἡ Ἐκκλησία λειτούργησε καί λειτουργεῖ συντεταγμένα. Ἔχουμε «ἐκκλησιαστική ἡγεσία» πού εἶναι ἡ Διαρκής Ἱερά Σύνοδος, ὑπό τήν προεδρία τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερωνύμου, ἡ ὁποία νομίζω ἀντιμετωπίζει τό θέμα μέ ὑπευθυνότητα καί σοβαρότητα. Αὐτήν πρέπει νά ἀκοῦμε κυρίως ἐμεῖς οἱ Ἐπίσκοποι καί Κληρικοί καί νά μήν προτρέχουμε ἤ νά διαφοροποιούμαστε ἀπό αὐτήν, γιατί ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι ἕνα ἀσύντακτο σῶμα, ἔχει ὄργανα πού ἀποφαίνονται γιά τά ἀναφυόμενα θέματα.

Εἶπα προηγουμένως ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἔχει μιά μεγάλη διαχρονική πείρα δύο χιλιάδων ἐτῶν στήν ἀντιμετώπιση τέτοιων ζητημάτων. Ἔτσι, συνέστησε νά ἀκοῦμε τούς εἰδικούς καί τά θεσμικά ὄργανα τῆς Πολιτείας πού χειρίζονται τό θέμα αὐτό, ἀπεφάσισε τήν ἀναστολή τῆς ποιμαντικῆς δραστηριότητάς της, συμβούλευσε γιά τόν περιορισμό τῶν ἡλικιωμένων καί τῶν εὐπαθῶν ὁμάδων στά σπίτια τους, ἀλλά μέ διαφόρους τρόπους ἀφήνει ἀνοικτό τό παράθυρο τῆς ἐπικοινωνίας τῶν ἀνθρώπων μέ τόν Θεό.

Ὅπως χρειάζεται ἐξαερισμός τῶν σπιτιῶν μας, δηλαδή νά ἀνοίγουμε τά παράθυρα γιά νά ἀνανεώνεται ὁ ἀέρας καί νά εἰσέρχεται ὁ ἥλιος, ἔτσι καί ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἕνα παράθυρο στήν ζωή μας, πού ἀνανεώνει τόν μολυσμένο ἀέρα, μᾶς κάνει νά βλέπουμε πιό μακριά καί νά εἰσέρχεται ἕνας ἄλλος ἥλιος στήν ζωή μας, πού θά σκοτώνη τά πνευματικά μικρόβια καί τούς πνευματικούς ἰούς.

Ὡς πρός τήν θεία Κοινωνία καί πάλι ἡ Ἐκκλησία ἔχει μιά μεγάλη διαχρονική πείρα. Ὅπως στά ἐπιστημονικά θέματα τονίζεται ἡ μεγάλη ἀξία τῆς βιβλιογραφίας γιά ἀντιμετώπισή τους, ἔτσι καί ἡ Ἐκκλησία ἔχει τήν δική της «βιβλιογραφία», πού λέει πώς μέ τήν θεία Κοινωνία προσφέρεται ὁ Χριστός πού εἶναι ἡ αἰώνια ζωή καί θεραπεύει τίς πνευματικές ἀσθένειες τῶν ἀνθρώπων, μερικές φορές καί τίς σωματικές ἀσθένειες. Δέν μπορεῖ κανείς νά ἐξαναγκάση τήν Ἐκκλησία νά ἀρνηθῆ τήν ταυτότητά της.

10. Ἐρώτηση: Πῶς βλέπετε τήν ἄποψη μερικῶν νά συστήση ἡ Ἐκκλησία νά μήν προσέρχονται στήν θεία Κοινωνία ἀπό τόν φόβο τῆς μεταδόσεως τοῦ κορωνοϊοῦ;

Ἀπάντηση: Ἡ Ἐκκλησία πάντοτε συνιστᾶ σέ αὐτούς πού θέλουν νά κοινωνήσουν νά τό κάνουν μέ τίς προϋποθέσεις, πού φαίνονται στήν προτροπή: «μετά φόβου Θεοῦ, πίστεως καί ἀγάπης προσέλθετε». Τίποτε δέν γίνεται ἀπροϋπόθετα στήν Ἐκκλησία. Ἐγώ προσωπικά ἔβλεπα ὅτι τά τελευταῖα χρόνια πολλοί κοινωνοῦσαν χωρίς νά τηροῦνται οἱ κατάλληλες προϋποθέσεις, πού εἶναι ἡ μετάνοια, ἡ ἐξομολόγηση, ἡ νηστεία, καί αὐτό μέ στενοχωροῦσε. Ἑπομένως, προτρέπω τούς Χριστιανούς νά μή κοινωνοῦν χωρίς τίς ἀπαραίτητες ἐκκλησιολογικές προϋποθέσεις.

Πάντως, ὅπως εἶπα προηγουμένως, οἱ Ἱερεῖς κοινωνοῦν τούς ἀνθρώπους, τούς ἀρρώστους χωρίς νά σκέφτονται ὅτι μεταδίδουν ἀσθένειες στούς κοινωνοῦντες ἤ ὅτι οἱ ἴδιοι θά προσλάβουν κάποιες ἀσθένειες ἀπό τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Τρανταχτό παράδειγμα εἶναι οἱ Ἱεροί Ναοί στά Νοσοκομεῖα, στούς ὁποίους Ναούς προσέρχονται ὑγιεῖς καί ἄρρωστοι καί ὅλοι κοινωνοῦν ἀπό τό ἴδιο Σῶμα καί Αἶμα τοῦ Χριστοῦ, παρά τούς ποικίλους ἰούς καί τά διάφορα μικρόβια πού κυκλοφοροῦν.

Τό ἴδιο παρατηροῦμε, ὅτι αὐτό πού μέχρι τώρα ὅλοι ἐπαινοῦσαν, ὅτι οἱ Ἱερεῖς ἐργάζονταν ποιμαντικά καί κοινωνοῦσαν στά σανατόρια καί στά νοσοκομεῖα τῶν λοιμωδῶν νόσων καί ἄλλων χώρων, ὅπως στήν Σπιναλόγκα. Δέν καταλαβαίνω τί ἔχει ἀλλάξει ἀπό τότε μέχρι σήμερα.

11. Ἐρώτηση: Ὑπάρχουν μερικοί πού ἰσχυρίζονται ὅτι ἡ φοβία ὡς πρός τήν θεία Κοινωνία δέν ἔχει σχέση μέ τήν πίστη ἤ τήν ἀπιστία τῶν Χριστιανῶν. Τί λέτε γι' αὐτό;

Ἀπάντηση: Ὅλα τά θέματα τῆς ζωῆς μας καί ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο τά ἀντιμετωπίζουμε ἔχουν σχέση μέ τήν πίστη καί ὅλα δείχνουν κατά πόσον κανείς πιστεύει πραγματικά στόν Θεό. Ἡ ἀγάπη συνδέεται ἀναπόσπαστα μέ τήν πίστη, δηλαδή δέν ἐννοεῖται ἀγάπη χωρίς τήν πίστη οὔτε καί πίστη χωρίς τήν ἀγάπη. Ὅμως ἡ Ἐκκλησία ἀντιμετωπίζει ὅλα τά θέματα ποιμαντικά, ἀσκεῖ εἴτε τήν ἀκρίβεια εἴτε τήν οἰκονομία καί, ὁπωσδήποτε, ἡ μετάνοια εἶναι στοιχεῖο ὀρθοδόξου ἤθους.

12. Ἐρώτηση:Ποιά εἶναι ἡ τελική σας ἄποψη γιά τό θέμα πού ἀνέκυψε;

Ἀπάντηση: Νομίζω χρειάζεται ψυχραιμία, νηφαλιότητα καί σοβαρότητα, καί ὅλα θά βροῦν τόν δρόμο τους.  Ὁ ἰός τοῦ πανικοῦ καί ὁ λεγόμενος «παρανοϊός» εἶναι χειρότεροι ἀπό τόν κορωνοϊό. Ἡ Ἱερά Σύνοδος θά λαμβάνη τίς κατάλληλες ἀποφάσεις ἀνάλογα μέ τήν ἐξέλιξη τοῦ θέματος, ἀλλά, πέρα ἀπό τίς ἀπαραίτητες προφυλάξεις, χρειαζόμαστε πίστη στήν Πρόνοια τοῦ Θεοῦ.

parembasis